Kersten Knip, Elmas Topdžu  [ DW ]

03. 07. 2024. 12:41

Turska: mržnja prema sirijskim izbjeglicama

U nasilju koje je izbilo u sirijsko-turskoj pograničnoj oblasti u blizini Afrina tokom antiturskih protesta na sjeverozapadu Sirije poginulo je nekoliko ljudi. Demonstranti u oblasti pod kontrolom Turske rekli su da se solidarišu sa svojim sirijskim sunarodnicima u Turskoj.

Tamo, u centralnom anadolskom gradu Kajseriju, prethodno su zapaljene i uništene prodavnice i automobili koji su pripadali sirijskim izbjeglicama. „Ne želimo više Sirijce“, uzvikivala je bijesna gomila.

Gnev mase bio je usmjeren i protiv politike turskog predsjednika Redžepa Tajipa Erdogana u Siriji. „Erdogane podnesi ostavku“, uzvikivali su demonstranti, pokazujući tako da više ne žele da prihvate Erdoganovu dugogodišnju politiku otvorenih vrata za sirijske izbjeglice.

U Turskoj živi oko tri i po miliona ljudi iz Sirije. Sam Erdogan kritikovao je nerede u Kajseriju kao „neprihvatljive“. Prema pisanju medija, tamo je uhapšeno oko 470 ljudi.

Diplomatsko zbližavanje

Protesti i nasilje ometaju planirano približavanje turske i sirijske vlade. Tek nedavno su vladari dvije zemlje manje-više jasno objavili da žele da reorganizuju svoj već dugi niz godina narušen odnos.

Ankara je još na početku sirijskog građanskog rata 2011. godine stavila te odnose na led. U sukobu je Erdogan prvenstveno podržavao džihadističke grupe koje se bore protiv sirijskog režima.

Odnos između dve države pogoršao se dodatno jer je Turska 2018. godine preuzela kontrolu nad djelovima sjeverozapada Sirije. Tamo se bori protiv kurdskih snaga koje Ankara opisuje kao terorističke.

Ali sada očigledno duvaju neki novi vjetrovi. Erdogan je 28. juna rekao da nema prepreka za obnavljanje diplomatskih odnosa sa Sirijom. Neposredno prije toga, sirijski predsjednik Bašar al Asad takođe je nagovijestio da želi da revitalizuje odnose sa Turskom.

Erdoganovi interesi

Za obje zemlje mnogo toga je na kocki. Vlada u Ankari je pod velikim pritiskom zbog sirijskih izbjeglica koje žive u Turskoj. Raspoloženje protiv njih poslednjih godina uveliko se pogoršalo.

Erdogan želi da spriječi da više Sirijaca dođe u Tursku, kaže Andre Bank, stručnjak za Siriju i Tursku na Njemačkom institutu za globalne i regionalne studije (GIGA) iz Hamburga. „On takođe želi da obezbijedi da što više Sirijaca ponovo napusti Tursku. Ako bi uspio da zaključi sporazum o repatrijaciji, to bi za Erdogana bio veliki politički uspjeh na domaćem terenu.“

Turska takođe ima svoje ciljeve usmjerene na sjeveroistočnu Siriju. Turska vojska se tamo već godinama bori sa kurdskom milicijom YPG. Smatra se da je ona blisko povezana s Radničkom partijom Kurdistana (PKK), koja je aktivna u Turskoj i tamo je okarakterisana kao teroristička organizacija – isto kao u Evropskoj uniji.

Razvoj događaja na sjeveroistoku mogao bi da bude stvarni pokretač za pregovore između Sirije i Turske koji bi uskoro mogli da se održe, smatra Majkl Bauer, šef kancelarije njemačke Fondacije Konrad Adenauer (KAS) u Libanu, koji odatle prati dešavanja u Siriji.

„Sirijske demokratske snage (SDF), koje su prisutne u regionu i okrenute protiv Asada, kao i kurdska samouprava, nedavno su izjavili da žele da održe lokalne izbore u oblastima pod kontrolom Kurda“, ukazuje Bauer.

Taj projekat posebno u Turskoj nailazi na odbijanje. „Zbog međunarodnog pritiska, oni su sada odloženi za avgust.“

Ciljevi sirijskog režima

Nasuprot tome, sirijski režim približavanjem takođe teži konkretnim ciljevima. U suštini, Asad želi da nastavi proces normalizacije sa arapskim državama, kaže Andre Bank.

To je počelo najkasnije u maju 2023. godine, kada je Sirija kao aktivna članica ponovo primljena u Arapsku ligu. Asad želi da nastavi taj kurs i kada je riječ njegovim nearapskim susjedima.

Režim ujedno želi da povrati region Idliba na sjeverozapadu zemlje, koji trenutno kontroliše radikalna islamistička milicija Hajat Tahrir al-Šam (HTS). Pošto Turska kontroliše sjeverni dio Idliba, saradnja između dvije države mogla bi da bude opcija.

To se odnosi i na oblasti pod kontrolom Kurda na sjeveroistoku. Asadov režim tamo takođe želi da ponovo proširi svoje prisustvo. „Sporazum sa Turskom bio bi od velike pomoći“, kaže Bank.

Posredovanje Moskve

Sada se postavlja pitanje kakve će posledice nemiri sa obje strane granice imati na planirano sirijsko-tursko približavanje. S jedne strane, oni se vjerovatno zbog te atmosfere protive zbližavanju, jer su (bar) djelovi stanovništva dvije zemlje izrazili snažnu međusobnu antipatiju.

S druge strane, mogli bi i da ubrzaju planirano zbližavanje, jer bi saradnja mogla da ublaži zahtjeve i motive demonstranata, a to bi i jedna i druga strana na domaćem planu mogle da „prodaju“ kao uspjeh.

Ono što Evropljane može da zabrinjava jeste to što su, prema posmatračima, prvi koraci ka tursko-sirijskom zbližavanju već napravljeni iza kulisa – i to uz rusko posredovanje.

Rusija trenutno pokušava da proširi svoj uticaj skoro svuda u regionu. „Mi u EU moramo biti svjesni da će Moskva bezuslovno da slijedi sopstvene interese u Siriji i regionu. Čak i posebno na račun Evrope“, upozorava njemački ekspert Majkl Bauer.

*ovaj članak je najpre objavljen na nemačkom jeziku