Tufik Softić

“Mađarske toplane” moguće i na sjeveru Crne Gore

Koristeći iskustva nekih zemalja Evropske unije, kao što je na primjer Mađarska,  svaki grad na sjeveru Crne Gore mogao bi da izgradi toplane koje za pogonsko gorivo koriste bio masu, odnosno drvni otpad kojeg u našim šumama ima toliko da trune bespovratno i postaje potpuno neupotrebljivo.

Predstavnici dvije opštine sa sjevera Crne Gore, Berana i Rožaja, imali su priliku još prije dvije decenije da u Mađarskoj obiđu toplane koje rade na principu bio mase, ali, osim što su u međuvremenu izgrađene fabrike peleta, nijedan sjevrni grad u Crnoj Gori nije pokušao da izgradi takvu toplanu.

"Troškovi izgradnje takvih toplana dosta su veliki, međutim beneficije koje one pružaju i način na koji se to izvodi, predstavljaju jedan od najčistijih metoda proizvodnje tople vode i toplotne energije", objašnjava jedan inženjer. Toplane na bio masu u Mađarskoj su počele da se grade onog trenutka kada je ta zemlja postala dio evropske porodice, a Evropska unija im postavila, između ostalog, zadatak da smanje zagađenje vazduha iznad njihove države za 30 odsto. 

Tada su morali i bili prinuđeni da se okrenu alternativnoj energiji – solarnoj, vjetrenjačama, energiji iz zemlje i drvenom otpadu, i za najkraće vrijeme izgrađeno je čak pet pet toplana koje rade na drvni otpad. Jedna od toplana na bio masu uz svesrdnu pomoć Evropske unije izgrađena je u gradu Kermondu, u blizini slovenačke i austrijske granice, koji ima oko dvanaest hiljada  stanovnika. Na nju je priključeno svako treće domaćinstvo i radi snagom od pet megavata.

Za grejnu sezonu ova toplana potroši oko pet hiljada tona raznog, sitno mljevenog, drvenog otpada.

"Najčešće su to ostaci iz pilana, i drugih fabrika koje prerađuju drvo. Koriste se i industrijske transportne palete. Tu dnevno stiže četiri do pet kamiona drvenog otpada iz raznih industrija", kaže ovaj inženjer. Prema njegovim riječima investicija izgradnje toplana na bio masu je velika i vraća se  tek za deset godina, ali Evropska unija je u njihovoj gradnji učestvovala donacijama od 75 odsto, dok je lokalno stanovništvo, odnosno grad, obezbijedio  preostali dio od 25 procenata..

Najveća toplana na bio masu nalazi se u gradu Sombataju, sa preko sto hiljada stanovnika, u istom regionu Mađarske, prema granici sa razvijenim evropskim državama. Najmanja u selu Pornapati, na samoj mađarsko-austrijskoj granici, većinski naseljenom stanovništvom njemačkog porijekla. U toplani te veličine nema ni jednog zaposlenog radnika, i sve je automatizovano.

"Kompjuter sve završava i organizuje posao. Dovoljno je samo da se u magacinski  prostor ubaci sitnog drvenog otpada za sedam dana. Sve ostalo radi se automatski. Mašina sama povlači u kotao onoliko koliko je potrebno. Komjuter sve prati i povezan je za slučaj potrebe i najmanjeg problema sa tri važnija telefona koji zvone i eventualno upozoravaju", kaže on.

Naš sagovornik ističe u svemu ekološku stranu elektrana koje rade na bio masu, i u kojima se  na koristan način uništava sav drvni otpad. Ni dvadeset godina nakon tog iskustva koje je vidio u Mađarskoj, ovaj inženjer ne može čudom da se načudi da u nekom od sjevernih gradova nije niko pokušao da izgradi topanu na bio masu.

Jednom prilikom, davno, u Beranama su boravili predstavnici neke italijanske kompanije interesujući se za mogućnost da se u tom gradu projektuje i izgradi prva  energana u Crnoj Gori koja za pogonsko gorivo koristi takozvanu bio masu, odnosno drvni otpad, ali na kraju od svega nije bilo ništa.

Koliko će vremena još proći i koliko će drvnog otpada istruliti u šumama od Plava na jednoj, preko Berana i Rožaja do Pljevalja na drugoj strani, prije nego prva toplana na bio masu bude izgrađena na našim prostorima, još uvijek je nepoznanica. 

"Evropska iskustva su tu, a tu je i sirovina koje slabo koja evropska zemlja ima kao Crna Gora. Samo je potrebna inicijativa i da se u susret poglavlju 27 jednostavno prekopira mađarsko iskustvo", smatra ovaj inženjer.