Tufik Softić

Đalovića pećina

Desetine miliona potrošene, a radova nema pet godina

Od projekta turističke valorizacije Đalovića pećine kod Bijelog Polja očigledno nema ništa, niti ima izgleda da će biti u dogledno vrijeme. Iz Speleološkog kluba “Pauk” iz tog sjevernog grada za Portal RTCG kazali su da se to može zaključiti na osnovu trenutnog i zatečenog stanja koje su zabilježili nedavno video zapisima na samom ulazu, kao i na prilazu gdje je trebalo da se završava žičara.

Video je dostavio sagovornik iz Speleološkog kluba “Pauk”.

“Kao što možete vidjeti sa ovih snimaka, ništa se već pet skoro pet godina nije pomjerilo sa mrtve tačke. Od sanacije ništa, sve je zaraslo u travu i šipražje. Bruka i sramota”, kažu u ovom speleološkom klubu.

Oni ističu da ne bi bilo strašno to što se, kako kažu, uzete pare da je bilo šta urađeno, ali da je strašno što su pare uzete, a ništa nije realizovano.

“Bitno je da su pare uzete. Da se odradilo kako treba, ne bi nas interesovalo koliko se ko, što bi narod kazao, ‘ugradio’. Ali svi su se ‘ugradili’ da se ne bi ništa odradilo, a nemjerljiva šteta napravljena na zaštićenom dobru Đalovića pećini i Đalovića klisuri”, smatraju speloolozi.

Na snimicima koje su dostavili našem portalu iz Speleološkog klupa “Pauk” mogu se vidjeti razmjere trenutne štete koja je napravljena i sve ostavljeno nezaštićeno, gomile građevinskog materijala, tone propalog cimenta, razni kablovi i drugi ne tako jeftini elementi.

“Čak su i jednog čuvara, čija je kuća najbliža pećini, povukli jer neće da ga plaćaju, ili ne znaju ko treba da ga plaća. Nedavno smo vodili jednu ekipu speleologa iz Poljske u jedan drugi objekat iznad Đalovića pećine, za koji bi se lako moglo ispostaviti da je dio ovog jedinstvenog prirodnog sistema, i stranci su bili zapanjeni kada su vidjeli ovako stanje, oni čuvenu ceradu kojom su navodno zatvorili ulaz", kažu u ovom klubu.

Prema njihovim riječima izvođač radova “Novi Volvox” se povukao iz posla, a podizvođači kažu da nemaju nikave veze sa tim i skidaju odgovornost sa sebe.

“Pa ko je onda kriv za ovo stanje. Očigledno da od projekta valorizacije nema ništa i da je ta priča završena. Milioni su bačeni uzaludno, ali nije naše da se time bavimo. Ako je ovo pravna država, ima drugih institucija kojima su dovoljni i ovi snimci da pokrenu bilo kakav postupak po službenoj dužnosti” – naglašavaju speleolozi.

Oni kažu da je poslednji put postojao dogovor da se napravi zajednički sastanak sa predstavnicima Opštine Bijelo Polje, još u septembru, kako bi se zvanično postavila neka pitanja I dobili zvanični odgovori, ali ni da od toga nije bilo ništa.

Priča oko Đalovića pećine započela je najprije skoro “bezazleno” kada su predstavnici Speleološkog kluba “Pauk” nešto više od dvije godine unazad policiji prijavili da su vandali ispisivali imena po zidovima pećine i oštetili pećinski nakit.

Protiv nekoliko lica je, potom, podnesena krivična prijava zbog uništenja prirodnog dobra, ali se nakon toga pokrenulo pitanje i otvorila “pandorina kutija” oko toga kako se godinama izvode radovi na valorizaciji Đalovića pećine, da li se to radi na stručan način i da li se tim radovima nanose nepopravljive štete prirodnom ambijentu najveće pećine na Balkanu, kao i čitavom njenom okruženju.

Malo fakata nije na odmet. Ulaz u Đalovića pećinu nalazi se na području opštine Bijelo Polje. Obično se može pronaći podatak da se prostire na zapadnom dijelu Pešterske visorani i da je jedna od najdužih pećina na Balkanskom poluostrvu. Ova pećina u narodu je od davnina poznata pod nazivom Pećina nad Vražijim firovima, zbog ulaza koji je smješten iznad kotlastih udubljenja ispunjenih vodom. Pećina je smještena u Đalovića klisuri, po kojoj je i dobila ime. Kroz klisuru protiče rijeka Bistrica.

Istraženih 17,5 kilometara pećine pripada teritoriji Crne Gore, ali se procjenjuje da ova pećina zadire duboko u utrobu Pešterske visorevni, sa još, vjerovali ili ne, 200 kilometara neistraženih kanala.

Speleološka istraživanja Đalovića klisure i njene okoline započeta su daleke 1987. Godine, nakon što je ranije otkriven jedan od najznačajnih speleoloških objekata u bivšoj Jugoslaviji - Pećina nad Vražijim firovima.

Ispitani dio sastoji se od većeg broja kanala, hodnika i dvorana, kao što su Kanal sa jezerima, Veliki lavirint, Veliki kanal, splet kanala koji spajaju gornji nivo sa donjim. U pećini se nalazi 15 stalnih jezera, kao i 20 do 30 periodičnih jezera. U dijelu pećine nazvanom ”Katedrala” nalazi se najveći salagmit  ”Monolit” čija je visina oko 18 metara. Pećina posjeduje veliki broj pećinskih ukrasa različitih vrsta, oblika i boja.

To bi bili najzanimljiviji podaci o Đalovića pećini, koji se lako mogu izguglati, i koje bi trebalo da zna svako dijete u osnovnoj školi. Ono što se već nekoliko godina zna, ali o čemu se uglavnom “glasno ćutalo”, to je da je na scenu stupio faktor čovjek, sa idejom da se pećina turistički valorizuje.

Onda je tu ideju preuzela politika. Demokratska partija socijalista, koja je u Bijelom Polju neporažena preko preko tri decenije, u jednu od lokalnih kampanja krenula je sa pričom o milionskim ulaganjima u turističku valorizaciju najduže pećine na Balkanu.

Tako se u jesen 2019. godine Uprava javnih radova pohvalila da je početkom izgradnje žičare iznad Đalovića klisure napravljen još jedan krupan korak u realizaciji projekta njene turističke valorizacije.

Tada je saopšteno da je riječ o jednoj od nekoliko građevinskih faza, koje će prirodne ljepote najveće i najduže pećine u Crnoj Gori učiniti pristupačnim za posjetioce. Procijenjena vrijednost kompletne investicije je 18 miliona eura, obezbijeđenih kapitalnim budžetom Vlade Crne Gore.

Radnici preduzeća „Novi Volvox“, sa kojim je Uprava ugovorila izradu tehničke dokumentacije i izvođenje radova, izlili su betonske stope za noseće stubove i početnu stanicu. Vrijednost montaže i stavljanja u funkciju oko 1,7 kilometara duge žičare je procijenjena na blizu 3,9 miliona eura.

Objašnjeno je da su planirane dvije gondole sa po osam mjesta za turiste, kapaciteta 75 osoba na sat, pomoću kojih bi vožnja do servisnog objekta na ulazu u pećinu trajala šest minuta.
Na području od bjelopoljskog naselja Bistrica, do manastira Podvrh, gdje bi se nalazio parking i početna stanica žičare, tada je počela izgradnja pristupne saobraćajnice, u vrijednosti od oko 4,2 miliona eura.

“Kada je riječ o uređenju same pećine, strogo će se voditi računa o očuvanju njenih prirodnih ukrasa, pa je predviđeno specijalno osvjetljenje, korišćenje montažnih staza i posebnog materijala” – saopštila je tadašnja Uprava javnih radova.

Firma “Novi Volvox” nije nepoznata, mada je u CRPS, od njenog osnivanja 2009. godine, zabilježeno 25 vlasničkih promjena, a posljednja promjena je evidentirana početkom 2022. godine. Ta firma je za radove u Bijelom Polju angažovala podizvodjače, među kojima je i kompanija predsjednika opštine Bijelo Polje, Petra Smolovića. Istina, on je izborom na tu funkciju još u prvom mandatu, istupio iz firme “Imperijal”, koju je nastavio da vodi njegov brat.

Radovi su se izvodili u tišini, i niko do sada nije pomenuo način na koji se to čini, odnosno kvalitet. Milioni su već, po osnovu ovog projekta, uloženi u opštinu Bijelo Polje. Speleolozi smatraju da su uloženi štetno.

Mada kažu da ne žele nikoga da targetiraju, iz bjelopoljskog Speleološkog kluba “Pauk” tužilaštvo su nedvosmisleno uputili da krivca za nepopravljive štete koje su nastale dosadašnjim izvođenjem radova na valorizaciji Đalovića pećine, traže u onima koji su inicirali projekat, nosiocu projekta, izvođaču radova, nadzornom organu i Opštini Bijelo Polje.

“Niko nikoga, međutim, danas ne goni ni po službenoj dužnosti. Ne gone ni izvođači investiture za izgubljenu dobit, niti investitori izvođača za to šta se i dokle uradilo. Izvođači nisu konzervirali objekat po propisima, Opština na sve ćuti, a govorili su da dva kapitalna objekta, Bjelasica i Đalovića pećina, predstavljaju zamajac oporavka privrede i sjevera Crne Gore” – naglašavaju u Speleološkom klubu “Pauk”.

Članovi ovog bjelopoljskog sepeološkog kluba zaključuju da su izgleda “svi zadovoljni, a građani koji su to platili oko 50 miliona eura mogu da žive u nadi i lažima da će sve to jednog dana neko pozlatiti”.