Tufik Softić

OSVRT

Dobri stari budžobus

Nedavni statistički podatak MUP-a da Crna Gora ima zvanično registrovanih 4.810 službenih automobila, i da je sa prosjekom od jednog službenog automobila na 140 stanovnika ubjedljivo na prvom mjestu u Evropi, ne može služiti za ponos državi koja je u procesu evropskih integracija.

Civilni aktivisti ukazuju da u ovaj broj ne ulaze ona vozila koja država, odnosno pojedine institucije, uzimaju putem lizinga, tako da u suštini čak ni taj broj ne oslikava realno stanje, nego je broj vozila u voznom parku države Crne Gore značajno veći, i iz godine u godinu raste.

Ne znam tačno zbog čega, ali meni nakon ovih podataka prvo što je palo na pemet bio je onaj mali autobus s kraja sedamdesetih i početka osamdesetih godina u Beranama koji je dobio simpatičan naziv “budžobus”.

Taj autobus je tadašnja Opština Berane, jedina u Crnoj Gori, uvela kao mjeru štednje, i njime su službenici, “budžovani”, išli na sastanke u Podgoricu, i vraćali se. Bio je za to vrijeme vrlo moderan, modela sadašnjih malih “otokar” autobusa.

Boja žuta, polazak ispred “Gradske kafane”, u centru, u ranim jutarnjim satima, i povratak iz Podgorice sa sadašnjeg Trga nezavisnosti, u 15 časova, kada se završi radno vrijeme i svi sastanci.

Pa ko od službenika ima putni nalog da ide toga dana za Podgoricu, mogao je opravdano da ide samo sa njim besplatno, ili o sopstvenom trošku svojim automobilom. Službeni automobili su bili parkirani.

Zapalo je i mene jednom prilikom da idem sa “budžobusom”. Bio sam srednjoškolac i išao sam na regrutaciju u Podgoricu pa sam mogao da se provučem i provozam tim minibusom, džabe. Pokusavam da se sjetim imena vozača, ali mi ne ide. Daleka prošlost.

“Budžobus” je uvela Opština, ali je autobus bio u vlasništvu tadašnjeg “Ivangradprevoza” najjače autoprevozne firme na teritoriji SFRJ. Ne sjećam se ni koliko vremena je to tako funkcionisalo, ali sam vrlo ponosan danas na sjećanje da sam se njime vozio.

Oni koji su mladi i ne pamte to vrijeme mogli bi pomisliti da je to bilo zbog siromaštva. Stariji znaju da je u Beranama, sa svim fabrikama, bilo najboljih službenih automobila. Fabrika celuloze i papira je prednjačila i uvijek imala poslednje modele. Ko se još sjeća prvog “ševroleta” u Beranama. Bio je celulozin.

Čika Vaso je vozio najnoviji tip “mercedesa” i nikada neću zaboraviti kako je dobio zadatak od naših majki da prokontrolise šta radimo na moru ja i njegov sin, moj dobri drugar do današanjih dana. Banuo je nenadano, kao put ga nanio, pa onako. Pokupio nas je iz šatorakog kampa u Bečićima i provozao do Tivta. Do tada nisam doživio tu brzinu i kada sam izašao iz auta, noge su mi podrhtavale.

I takva država nije valjala pa smo je fino rasturili u nesrećnim ratovima devedesetih. I dobili banana države. I svaka od tih država uništila fabrike i ekonomiju, ali zato službenih automobila, kao što se može vidjeti, ne fali.

Kada su se desile promjene u avgustu 2020. godine, i kada je tadašnji premijer Zdravko Krivokapić došao na sjednicu Skupštine sa taksijem, na trenutak sam povjerovao da se nešto mijenja. Nije mi trebalo dugo da se razuvjerim, kada je u prvu posjetu Beranama, nedugo nakon toga, stigao sa blindiranim automobilom. Taksijem je prestao da se vozi. I on i svi koji su postali funkcioneri nove vlasti.

Pješice da odu na posao, ne daj Bože, ili možda biciklom, kao holandski premijer Mark Rute. To je u Crnoj Gori činio jedno kratko vrijeme samo ministar urbanog razvoja, pokojni Ranko Radović, ali on je bio svjetski poznati profesor arhitekture na prestižnim univerzitetima i nije se dugo zadržao u Vladi, svega godinu, od 2002. do 2003. Imao sam privilegiju da mi bude predavač na postidiplomskim studijama u Beogradu.

Možda niste znali da Švedska nema službene automobile. Ni danas, niti ih je ikada imala. Bio sam student žurnalistike na političkim naukama u Sarajevu, kada su nam profesori koji su važili za disidente držali predavanja i izmedju redova pričali još tada o tome da je Švedska više socijalistička, odnosno zemlja vladavine prava, socijalne pravde i solidarnosti, nego sve druge zajedno koje su u nazivu imale taj prefiks.

Šta danas reći kada čujete podatak da je Crna Gora na prvom mjestu u Evropi po broju službenih automobila po glavi stanovnika? Prisjetim se “budžobusa” žute boje, prisjetim se “Gradske kafane” pred kojom se parkirao, i koja se otvarala malo ranije, taman da putnici popiju kafu dok čekaju polazak. Osjetim nešto što ne bih znao da definišem da li je tuga ili ponos što sam zapamtio to vrijeme. Možda su godine, biće da je to, ali uvijek mi se nekako steže grlo kada se sjetim SFRJ.

I sramotu osjetim nad podatkom da na svakih 140 stanovnika ove male države, ima po jedan službeni automobil. Novac koji se izdvaja za potrošnju goriva, servisiranje i registrovanje tih službenih automobila dostiže više desetina miliona eura godišnje.

Taman bi bilo da se svi parkiraju, i da svaka opština, uključujući i Podgoricu i državni aparat, uvedu po jedan dobri stari “budžobus”. Brže bi u Evropu. Ne može biti da je ovaj podatak samo meni zaparao uši i da to nisu evidentirali oni koji odlučuju o zatvaranju pristupnih poglavlja.