Duško Kovačević

In memoriam: Alen Delon

Odlazak najvećeg

Čuveni francusko-italijanski film Crveni krug počinje izmišljenim Melvilovim epigrafom: ,,Buda je crvenom kredom nacrtao krug i rekao: Ljudi će se, čak i ne znajući, bez obzira na dešavanja, na puteve koji im se razilaze, sudnjeg dana neižbježno naći u crvenom krugu’'. Alen Delon, možda i najveći glumac evropske kinematografije, juče je dospio u sudbinski crveni krug u 88. godini života, gdje ga je od septembra 2021. čekao njegov vječiti suparnik i takmac Žan-Pol Belmondo.

Crveni krug nije jedini film u kojem se sreću veliki reditelj Žan-Pjer Melvil i Alen Delon – to će biti jedna od najsrećnijih i najplodnijih saradnji u istoriji ne samo francuskog filma. Melvilovo remek-djelo Samuraj iz 1967. godine, u kojem Alen Delon maestralno igra plaćenog ubicu koji živi u strogo planiranim, ponavljajućim i minimalističkim ritualima, mnogi sineasti smatraju najboljim evropskim filmom svih vremena.

Zašto u ovom kratkom nekrologu toliko prostora dajem Melvilovim filmovima? Upravo da bih naglasio Delonov epohalni doprinos umjetničkom i egzistencijalističkom filmu, a to je ono najvrednije što nam dolazi iz velike francuske kulture i kinematografije druge polovine 20. vijeka. To ističem zato što mnogi ne toliko upućeni ljudi popularnog ljepotana Alena Delona (poznatog i kao muška Brižit Bardo) vežu za komercijalnu, tržišnu i B produkciju, uz sve privatne bure i romanse koje su ga pratile čitavog života. Interesanto, Delon će svjetsku slavu steći igrajući u italijanskom filmu, koji su režirala dva velikana neorealizma - veoma cijenjenog filmskog pravca. Treba napomenuti da su šezdesetih godina prošlog vijeka Italija i Francuska imale gotovo jednu kinematografiju.

Delona će 1960. angažovati ingeniozni Lukino Viskonti u filmu Roko i njegova braća, a dvije godine kasnije i Mikelanđelo Antonioni za film Pomračenje, u kojem Delon igra sa mladom i prelijepom Monikom Viti. Godine 1963. opet će zaigrati kod Viskontija, zajedno sa Bertom Lankasterom i tadašnjom početnicom Klaudijom Kardinale, u istorijskom filmskom spektaklu Gepard (koji govori o raspadu Kraljevine Dvije Sicilije). Alen Delon će čitavog života biti neizmjerno zahvalan svom dobrotvoru, reditelju Lukinu Viskontiju, pa će u svojoj vili, stotinak kilometara južno od Pariza, izgraditi poseban apartman za prijatelja Viskontija.

Kao što sam već naznačio, Delonov lični život nije bio manje dinamičan i intrigantan od zanimljivih avanturističkih filmova odnosno trilera, a njegova privatnost pasionirano je zaokupljala pažnju francuskih i svjetskih medija, i nerijetko bila predmet knjiga i dokumentarnih filmova. U samom središtu glasovite političke, kriminalne i seksualne afere 'Marković', koja će uzdrmati Petu republiku, stajali su Alen Delon, budući predsjednik Francuske Žorž Pompidu i mladi Beograđanin i Delonov tjelohranitelj Stevan Marković. Marković je tih dana nađen mrtav na jednom smetlištu u predgrađu Pariza. Ta afera će Delona uvući u velike probleme, čak i sudske, i to na vrhuncu njegove filmske slave (to su kasne šezdesete). Skandal će otkriti njegove tijesne veze sa Fransoom Markantonijem, šefom korzikanske mafije u Parizu, i tada uveliko počinje da se piše o Delonovom mafijaškom životu.

Međutim, baš ta kriminalna kontroverza umjesto da ga izopšti iz filma i umjetničkog džet-seta, na iznenađujući način pomoći će Delonu u gangsterskim rolama – tvoreći još jedan sloj njegove glumačke markancije, harizme i tajanstvenosti. Čovjeka volimo kroz njegove mane i iskrivljenja – neko je davno rekao, velike fame i kontradikcije često prate velike karijere. Dakle, taj Delonov mračni i zagonetni privatni život idealno će se pomiješati sa istim takvim ulogama u filmu.

Alen je bio krajnje politički angažovan umjetnik, pa je i ta njegova prepoznatljiva dimenzija bila povod za česte medijske incidente i gafove. Delon je bio zakleti konzervativac, desničar, tvrdi degolista i protivnik studentskih gibanja u Parizu 1968, pa su ga nazivali šovinistom i homofobom, a zato je u dobroj mjeri zaslužan i njegov radikalni i beskompromisni jezik. Ali kada pominjemo taj čarobni Pariz, prosto je nemoguće a ne primijetiti – da ako u svjetskom filmu postoji savršeno stapanje jednog glumca i grada, onda su to svakako Alen Delon i Pariz. Jedan drugog su dopunjavali i uzajamno proslavljali, pogotovo kada je u kišnom mantilu i sa šeširom na glavi igrao kriminalca Džefa Kostela, na oniričnim pariskim bulevaruma i u noćnim džez klubovima iz šezdesetih.

Alen Delon je stigao sve što mogu jedan veliki život i jedna velika karijera: da bude najbolji i najomiljeniji, da voli najljepše žene, da uznemiri Francusku talentom, aferama i životom...

Znao je kada da se povuče i da krene ka kraju – u Melvilov crveni krug.

Vječna Ti slava, Alene!