M.V. [ Euronews ]

Politička odmazda ili zadovoljenje pravde? Razdor u Francuskoj zbog presude Marin le Pen

Francuski sud osudio je desničarku Marin Le Pen zbog pronevjera novca iz evropskih fondova u vrijeme kada je bila evroposlanica, što je izazvalo duboke podjele u Francuskoj, ali i šire, između onih koji misle da je presuda politički motivisana i onih koji smatraju da je pravda zadovoljena.

Sud je utvrdio da su sredstva korišćena za finansiranje stranke Nacionalno okupljanje, što predstavlja ozbiljno kršenje zakona. Tužioci su istakli da je istraga pokazala sistemsku, sistematsku i organizovanu zloupotrebu sredstava, što je ozbiljno narušilo demokratski proces. S druge strane, sama Le Pen je presudu nazvala političkom smrtnom kaznom i tvrdi da je uopšte čitav sudski proces bio politizovan.

To smatraju i mnogi koji su joj pružili podršku. U prvoj liniji, to su bili lideri tvrde desnice širom Evrope, mađarski premijer Viktor Orban, italijanski vicepremijer Mateo Salvini. Podrška joj je stigla i od holandskog uticajnog političara Gerta Vildersa, a iz Kremlja je takođe stigla osuda ove presude, koju su nazvali kršenjem demokratskih normi.

Posljednji u nizu koji je stao uz Marin Le Pen je američki predsjednik Donald Tramp, koji je samu presudu nazvao lovom na vještice. On se na neki način prepoznao u ovoj presudi, smatrajući da su, kako je rekao, ljevičari koristili iste metode kao i u njegovom slučaju, da pokušaju da ih ućutkaju, i pozvao na oslobađanje francuske političarke.

I u Francuskoj je javno mnjenje podijeljeno, dok jedni smatraju da ona treba da snosi posljedice za krivično djelo koje je učinila, drugi smatraju da je to politički proces. Međutim, čak i među pristalicama njene stranke Nacionalno okupljanje ima onih koji kritikuju tu kritičnost prema sudu i kažu da je zapravo suština u tome da se stranka iznutra reformiše.

Da li je Bardela spreman da preuzme odgovornost?

Le Pen je rekla da će se snažno boriti, ali je priznala da je taj put kojim će ići u narednom periodu veoma uzak. Sud je odlučio da zabrana kandidovanja i obavljanja javnih funkcija stupa na snagu odmah, prije same žalbe, ali ona je uložila žalbu i sud je rekao da će o toj žalbi odlučivati ljeta 2026. godine. Izbori su 2027. godine, tako da još uvijek postoji uzak prolaz kojim bi nešto moglo da se promijeni u korist Le Pen.

Često se zaboravlja da je zapravo predsjednik stranke Nacionalno okupljanje mladi Žordan Bardela, koji nije navršio ni 30 godina, ali se veoma mlad uključio u politiku, tako da ima 5-6 godina iskustva. U ovom trenutku je on poslanik u Evropskom parlamentu, ali njega mediji nazivaju Barbi Bardelom, jer je mlad, lijep, zgodan, pametan, uspješan, pa je viđen kao eventualna zamjena za Le Pen.

Međutim, njegove prednosti su upravo možda i njegove najveće mane, jer se mnogi kritičari pitaju da li Bardela zapravo ima dovoljno godina i dovoljno iskustva da bi mogao da uđe u tako ozbiljnu trku za tako ozbiljno mjesto kao što je predsjednik Francuske. Ima i onih koji smatraju da bi on mogao da bude lice kampanje, dok bi Le Pen zapravo igrala ključnu ulogu i vukla glavne poteze iz sjenke ili zatvorske ćelije.

Sretenović: Slučaj Le Pen se izdvaja od ranijih po oštrini presude

Istoričar i stručnjak za francusku politiku Stanislav Sretenović je u emisiji "Hajde da razgovaramo" ponudio više perspektiva ovog slučaja, razmatrajući pravne, političke, ali i emotivne aspekte presude, uz poređenje sa sličnim slučajevima u francuskoj političkoj istoriji.

Sretenović presudu prvenstveno vidi kao potvrdu da francuski pravosudni sistem ne pravi razliku između građana na osnovu njihovog statusa.

"Ja sam kao prvo tu presudu vidio kao potvrdu da u francuskom sistemu jedna pravna presuda se odnosi na sve građane. Bilo da su oni političari, visoko pozicionirani ili obični građani."

Međutim, on upozorava na rastuću napetost između političara i pravnika, što bi moglo da ugrozi odnose između ovih sfera u budućnosti.

"Drugi faktor koji je veoma bitan vezan za ovu presudu je da se javlja jedna tenzija između političara i pravnika. I taj odnos pravnika i političara je sve oštriji i oštriji i tu mogu da se javljaju u budućnosti problemi", naveo je on.

Treći aspekt koji Sretenović naglašava je sukob između nacionalnog i evropskog zakonodavstva, što presudu stavlja u širi kontekst evropske politike.

Sretenović podsjeća da su francuski političari i ranije bili osuđivani, navodeći primjere ljevičara Fransoa Fijona i Nikolasa Sarkozija. Fijon, kao ozbiljan kandidat na izborima 2017, osuđen je za preusmjeravanje fondova, dok je Sarkozi optužen za primanje nelegalnog novca od svrgnutog i ubijenog libijskog lidera Muamera Gadafija.

"Sjetimo se samo 2017. godine, pred izbore kada je gospodin Makron dobio te izbore, postojao je jedan veoma ozbiljan kandidat za koga se smatralo da će dobiti te izbore, Fransoa Fijon. [...] On je osuđen za preusmjeravanje fondova koji su bili namijenjeni asistentima u Skupštini. Takođe, sada smo svjedoci jednog drugog procesa, a to je proces vezan za bivšeg predsjednika Sarkozija, koji je po svoj prilici dobijao novac od Gadafija", podsjetio je Sretenović

Ipak, ono što izdvaja slučaj Le Pen, po Sretenoviću, je oštrina presude – zabrana bavljenja politikom u trajanju od pet godina, što bi je moglo isključiti iz predsjedničke trke 2027.

Pristaše Le Pen šokirane i razočarane

Istoričar postavlja pitanje zašto je kazna toliko stroga u poređenju sa blažim ishodima za Fijona i Sarkozija, sugerišući da bi blaža kazna možda omogućila Le Pen da se kandiduje i iskoristi "status žrtve".

"Sad možemo da spekulišemo, možemo da pretpostavimo da nije tako oštra kazna, da je, recimo, gospođa Le Pen dobila samo 4-godišnju zatvorsku kaznu, ali sa mogućnošću da se kandiduje, ona bi vjerovatno onda igrala na kartu žrtve, pa bi možda time još više dobila glasova, zato što bi se predstavila kao žrtva sistema", naveo je naš sagovornik.

Presuda je izazvala snažne emotivne reakcije među biračima Le Pen, koji čine značajan dio biračkog tijela (oko 35-37 odsto), kako Sretenović primjećuje.

"Oni građani koji su glasali za gospođu Le Pen [...] oni su šokirani i razočarani. I vrlo često ne razmišljaju kroz pravne kategorije, nego razmišljaju emotivno i vjerujući", kaže on.

Istoričar dodaje da je problematično i to što ima tumačenja koja kažu da je ova vrsta prestupa mogla i drugačije da se okarakteriše. Ta nesigurnost u interpretaciji podstiče sumnje u političku motivisanost presude. Ipak, Sretenović napominje da se finansijski zločini u francuskoj političkoj kulturi smatraju izuzetno ozbiljnim.

"U francuskoj političkoj kulturi zaista je najstrašnije ako se dira u novac, nelegalno. To je zaista jedna velika optužba i ta optužba mijenja raspoloženje mnogih birača ako se zaista dokaže da je bilo tako", kaže istoričar.

Upitan da li francuski birači presudu vide u kontekstu globalnih primjera poput Donalda Trampa ili predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika, Sretenović smatra da se fokus uglavnom zadržava na domaćem terenu i odnosu sa EU.

"Francuzi možda ne idu tako daleko, ne analiziraju slučajeve Sjedinjenih Država ili Rumunije ili Republike Srpske, odnosno Bosne i Hercegovine. Oni zaista uglavnom gledaju ono što se dešava kod njih u odnosu na Brisel i u odnosu na Evropsku uniju", kazao je on.

Ipak napominje da poređenje sa blažim kaznama za druge političare podstiče spekulacije o političkoj pozadini.