[ RTS/Franko Belmonte ]

POSLjEDNjI "KUM"

"Dijabolik" sa Sicilije: Ko je bio hladnokrvni Mesina Denaro?

Veliki odjek u svim svjetskim medijima izazvala je vijest da je danas preminuo šef italijanske mafije Mateo Mesina Denaro, koji je uhapšen u januaru nakon što je proveo čak tri decenije u bjekstvu.

Mateo Mesina Denaro bio je posljednji kum, posljednji Korleoneze, posljednja primula rossa Koze nostre i prvi sicilijanski mafijaš koji je napravio kvalitativan skok od hladnokrvnog ubice dječaka i trudnica do hiperuspješnog preduzimača koji preko svojih marioneta upravlja preduzećima i kompanijama. 

Za Denara se oduvijek govorilo da mu je važan bio samo „denaro“ (denaro- novac na italijanskom).

Godinama se postavljalo pitanje gdje se nalazio, pošto je bio sa Forbsovoj listi najtraženijih kriminalaca na svijetu i prvo ime na listi kriminalaca u bjekstvu koju je sastavila Direkcija antimafije (Direzione Investigativa Antimafia)?

Jedna škola mišljenja ga je smještala između tri sicilijanske provincije Palermo, Agriđento i Trapani, u ruralnim predjelima u koja nije lako stići, a nemoguće je doći nezapaženo.

Druga škola mišljenje bila je da je Denaro u Tunisu i da je iz afričke zemlje vodio svoje biznise a da po potrebi, imajući u vidu blizinu sicilijanske i tunižanske obale, dolazi ribarskim brodovima u Macaru del Valo.

Nakon 30 godina potjere, agencija ANSA je 16. januara ove godine objavila da je Denaro uhapšen u jednoj privatnoj klinici u Palermu.

Denaro se nalazio na listi prioritetnih hapšenja od juna 1993. godine, odnosno kada je skupljeno dovoljno dokaza o njegovoj direktnoj odgovornosti za atentate na Đovanija Falkonea i Paola Borselina.

"Lebdeći duh" nad Sicilijom

Od hapšenja Bernarda Provencana, Denaro je bio prvi na listi mafijaških bjegunaca. Čak ni mafijaški pokajnici i uhapšeni kriminalci povezani sa Koza nostrom, nisu mogli ili nisu željeli da daju precizniji opis ovog velikog bosa.

Denaro je tako postao neka vrsta lebdećeg duha nad zapadnom Sicilijom, odnosno mitska ličnost. Svi o njemu pričaju, svi osjećaju njegovo prisustvo, ali ga niko nije vidio.

Svi su čuli, a neki se i kunu da znaju ljude koji znaju druge ljude koji su ga vidjeli ili pričali sa njim. Ali, niko ne može da kaže u prvom licu da je sreo ili imao direktan kontakt sa poslednjim izdankom jedne od najstarijih mafijaških porodica na Siciliji.

Duga mafijaška "tradicija"

Mateo je četvrta generacija stare mafijaške porodice Mesina Denaro.

Njegov djed je bio jedan od malobrojnih mafijaških starješina koji je izbjegao deportaciju tokom mandata čeličnog prefekta Čezara Morija.

Mateov otac Frančesko je umro kao bjegunac, a tokom dvanaestogodšnjeg skrivanja od ruke pravde nijednom nije reskirao da bude uhapšen.

O Mesini Denaru se pisalo i piše svašta: od toga da je kao Dijabolik (njegov omiljeni junak istoimenog stripa po kojem je dobio jedan od nadimaka), i da se uopšte ne skriva na Siciliji, da putuje po svijetu, da vozi svoje omiljene automobile marke „Aston Martin“ specijalno opremljene kao da je Džejms Bond, do toga da ne postoji, da je plod fantazije ili simbol umiruće mafije.

Dijabolika su svi tražili. Karabinjeri, tužioci istražitelji, specijalne policijske snage... Tražili su ga i drugi mafijaški bosovi, tražio ga je i bos nad bosovima Salvatore Toto Rina dok je bio živ.

Za Rinu, zvanog Zvijer, njegovo „kumče“, koje mu je odraslo u kući, bukvalno na koljenima, bilo je veliko razočarenje.

Denaro se, po njegovim riječima, petljao previše sa političarima, karabinjerima i tajnim službama.

Mjerio novac na kantar

Kako je onda moguće da je najbogatiji, najopasniji i jedini preostali veliki mafijaš iz prethodnog vijeka, i posle tri decenije neprekidnih istraga i potjera ostao tako dugo na slobodi?

Štaviše, uvećavao je vrtoglavo svoj imetak. Malo u šali, a mnogo više u zbilji govorilo se da U Siccu (sa sicilijanskog dijalekta na srpski bi mogao da se prevede kao „Suvi“ ili „Mršavi“, drugi nadimak Denara) ne broji, već mjeri na kantar novac koje se sliva sa svih strana.

Pronalazio saveznike u državnim strukturama 

Jedno od kredibilnih objašnjenja nedodirljivosti i neuhvatljivosti Denara, baziralo se na dokazima u njegovom posjedu čije bi isplivavanje u javnost zaljuljao iz temalja Drugu republiku, istoriju Italije i sve ono što mislimo da znamo o „Bombaškoj sezoni“ sicilijanske mafije početkom devedesetih godina prošlog stoljeća.

Bivša tužiteljka Marija Tereza Prinčipato je posle dugog niza godina traganja za Denarom bila uvjerena da je njegova najjača karta to što je čuvar najintrigantnijih i vjerovatno najopasnijih tajni po italijansku državu.

Zato je relativno lako pronalazio „saveznike“ u državnim i paradržavnim strukturama.

Vjeruje se da je upravo Mesina Denaro bio taj koji je „očistio“ kuću Totoa Rine posle hapšenja, i da se bogata „arhiva“ bivšeg bosa nad bosevima nalazila upravo u njegovim rukama.

Jedna od najvećih enigmi italijanske novije istorije jeste propust istražnih organa da izvrše pretres Rinine kuće i da je stave pod striktan nadzor posle hapšenja „Zvijeri“.

Mafija i na berzi

Neposredno pred početak tzv. Maksiprocesa u Palermu, tužilac Đovani Falkone je svojim kolegama otkrio da je Koza nostra prešla na treći nivo, odnosno da je ušla na berzu.

Iza te epohalne transformacije mafije krio se upravo Dijabolik.

Strip "Dijabolik"

Samo par mjeseci prije nego što su ubijeni Falkone i Borselino, u režiji Denera preduzetnici iz Alžira i sa Malte su potpisali ugovor o izgradnji super luksuznog turističkog sela na Siciliji u vrijednosti od 1.800 milijardi lira (oko milijardu današnjih eura).

Naravno, čitava operacija je služila za pranje novca Suvog.

Italijanski istražitelji kažu da je tajna Denarovog uspjeha bila u tome što nema ambicije da rekonstruiše kupulu niti da postane bos nad bosovima: interesuje ga samo biznis, odnosno profit.

Zahvaljujući taktici da štiti od reketiranja tzv. sitan biznis (vlasnike restorana, prodavnica, malih preduzeća, zanatskih radionica), U Siccu je viđen kao pravednik i zaštitnik običnih ljudi.

Poput južnoameričkih narkodilera Mesina Denaro nije maltretirao obične ljude.

Štaviše, poslednji veliki bos Koze nostre je kreirao neku vrstu mafijaške mreže socijalne zaštite, pomažući i finansirajući najsiromašnije familije, kao i članove porodica mafijaša u zatvoru.

U kriznim vremenima poslednji veliki sicilijanski bos nije garantovao samo brzu pravdu već je bio i jedini poslodavac koji otvara nova radna mjesta, dok drugi otpuštaju radnike. U zamjenu je tražio samo jedno: apsolutnu vjernost i omertu.

Filozofija Brus Lija

Do nedavno, nije postojala nijedna Dijabolikova fotografija, digitalni otisci prstiju, video ili audio zapis.

U tužilaštvima i stanicama karabinjera i policije niko nije ni pokušao da ga opiše riječima a kamoli šta drugo. Ni posle 30 godina bjekstva, niko nije bio spreman da izda Suvog.

Istražnim organima nije pomoglo ni to što su svuda po Trapaniju i okolini postavili video kamere i prisluškivače. Postavljeni su čak i na grobu njegovog oca Frančeska.

Dijabolikovom izbjegavanju ruci pravde nije naškodilo ni degenerativno oboljenje oka zbog kojeg je svojevremeno bio i na operaciji u Barseloni.

Agenti i tužioci uvijek su bili dva ili tri koraka iz Mesine Denara, taman da konstatuju da je bio na „poslovnim putovanjima“ u Austriji, Švajcarskoj, Španiji, Tunisu, Grčkoj i da ima otvorene kanale sa zemljama proizvođačima kokaina i dva najunosnija evropska tržišta u Francuskoj i Njemačkoj.

Dijabolik je u potpunosti preuzeo filozofiju Brusa Lija, onu o potrebi da budeš prilagodljiv kao voda da bi uspio da pobijediš ili nadmudriš svog neprijatelja.

U prethodnih 30 godina, istražni organi su samo jednom bili blizu „Suvog“, i to 1997. godine, kada su otkrili njegovo skrovište u Ulici Milvoki 40 u Palermu.

Međutim, od Mesine su ostali samo njegovi prepoznatljivi simboli: cigarete marke „Merit“, kavijar, teglice rena, video igrice i stripovi o „Dijaboliku“.

Apsolutna diskrecija

Pravilo apsolutne tišine i diskrecije je bilo ključno u djelovanju Denara i njegove organizacije koja je akumulirala bogatstvo od više desetina milijardi eura.

U poslednjih nekoliko godina zaplijenjena je pokretna i nepokretna imovina u vrijednosti od preko pet milijardi eura, licima koja su optužena da su tzv. pozajmljivači imena, odnosno osoba koje rade u svoje ime, ali za račun Mesine Denara.

Agenti Direkcije Antimafija smatraju da je Denaro usvojio metod pojedinih zapadnoevropskih terorističkih grupa između Drugog svjetskog rata i pada Berlinskog zida, koji predviđa formiranje dva kruga djelovanja i dva zaštitna lanca za vrhovnog bosa.

Tako se jedna posebna grupa najodanijih osoba brine o sigurnosti Denara i njegovih jataka, dok druga, potpuno odvojena, izvršava samo naređenja koja obuhvataju ucjene, reketiranje, ubistva kao i dijeljenje „mafijaške“ pravde.

Denarova poslovična sumnjičavost ga je držala svih ovih godina daleko i od njegove ćerke Lorence koja je u međuvremenu postala punoljetna.

Nema dokaza da je za sve ove godine Lorenca videla svog oca, što se da zaključiti i na osnovu njenih postova na društvenim mrežama, ali i na osnovu jednog Denarovog pisma jednom prijatelju koji je dospio u ruke istražnih sudija.

Lorenca i njena majka su se prije nekoliko godina odselili iz porodične kuće Denarovih, kada se pronijela vijest da Denaro ima još jedno dijete, kojem se zna samo ime Frančesko, po djedu.

Nije bilo preciznih podataka ko mu je majka, gdje živi, čak ni kad je rođeno, a pretpostavlja se 2005. godine.

Moćni Denaro umiješao prste i u italijanskoj ekonomiji?

Kad je preminuo Toto Rina 2017. godine sve je evidentnije bilo da postoje dvije Koze nostre.

Jedna konzervativna, arhaična ukorijenjena u provinciji i vjerna tradicionalnom funkcionisanju i druga „moderna“ sa duboko puštenim pipcima u velikim gradovima orijentisana na biznis, javne radove i velike projekte.

Tada se smatralo da Mesina Denaro nije više toliko opasan zato što je ubica i jer nosi odgovornost za atentate na Borsolina i Falkonea, već zato što ima toliko veliku moć i veze da je u stanju da zagadi svojim prljavim novcem dobar dio legalne ekonomije u Italiji.

Nemilosrdni ubica

Šesnaestog januara 2023. godine stiže vijest da je Denaro konačno uhapšen, a 25. septembra da je preminuo.

Tako je Mesina Denaro postao jedini bos koji je objedinio oba krila, obezbjeđujući svojoj organizaciji kontrolu teritorije i upliv u velike poslove, od ilegalnih (droga) do legalnih, koji su u rasponu od građevinarstva preko trgovinskih lanaca do zelenih tehnologija.

Tokom mafijaške karijere, Denaro je bio nemilosrdan. Primjera radi, u julu 1992. je učestvovao u ubistvu Vinćenca Milaca, šefa rivalskog klana, a govorilo se da je Denaro lično usmrtio Milacovu djevojku, koja je u trenutku ubistva bila u 3. mjesecu trudnoće.

Sud je naknadno utvrdio da je bio jedan od organizatora otmice dječaka Đuzepea Di Matea (12), čiji je otac svjedočio na sudu o ubistvu sudije Falkonea.

Dječak je proveo 779 dana u zarobljeništvu, zatim je ubijen, a njegovo telo je istopljeno u kiselini.

Od svega na kraju ostaće da se godinama prepričava kako je naložio ubistvo čuvenog sudije Đovana Falkonea, a istorija će pamtiti njegovu izjavu "da je svojim rukama mogao da napuni čitavo groblje".