[ Mina biznis ]

ASK utvrdila da besplatni emisioni krediti upućuju na korupciju

Postupak upisa i dodjele besplatnih emisionih kredita višemilionske vrijednosti operaterima stacionarnih postrojenja u 2020. i 2021, Elektroprivredi, kompaniji Uniprom, koja je gazdovala Kombinatom aluminijuma i firmi Tosčelik bio je nezakonit, navodi se u mišljenju Agencija za sprečavanje korupcije (ASK).

U objavljenom mišljenju se navodi da je to dovelo do ugrožavanja javnog interesa koje upućuje na postojanje korupcije, prenose Vijesti.

Uniprom, u vlasništvu biznismena Veselina Pejovića, kasnije je svoj dio emisije koje je dobio besplatno od države ustupio državnoj Elektroprivredi za 17 miliona EUR na račun umanjenja troškova električne energije, što je formalizovano početkom 2021. godine prije nego što je nova vlast preuzela ovu državnu kompaniju.

Emisioni krediti su vrsta hartija od vrijednosti koje državni Fond za zaštitu životne sredine prodaje, a zagađivači ih moraju kupiti u iznosu koji odgovara njihovoj emisiji štetnih gasova kao naknadu štete, ili ih država besplatno dodjeljuje onima koji su smanjili zagađenja u odnosu na neki period.

Agencija navodi da su sami upis i dodjela besplatnih emisija, koji su sprovođeni za vrijeme Vlade Duška Markovića, bili suprotni sa više tadašnjih propisa, odnosno da je došlo do ugrožavanja javnog interesa koje upućuje na postojanje korupcije, a koje predstavlja povredu propisa i etičkih pravila i zloupotrebe službenog, poslovnog, odnosno društvenog položaja ili uticaja u cilju sticanja lične koristi ili koristi za drugog. 

ASK precizira da je taj postupak provjere pokrenuo u julu ove godine na osnovu inicijative potpredsjednika Vlade za politički sistem, pravosuđe i antikorupciju Moma Koprivice.

Emisioni krediti predviđeni su Zakonom o zaštiti od negativnih uticaja klimatskih promjena koji je donijet 23. decembra 2019. godine. Fond za zaštitu životne sredine (Eko fond), kao institucija koja treba da se bavi upisom i dodjelom ovim emisija registrovan je, odnosno počeo je sa radom 3. marta 2020. godine.

“Iz dostavljene dokumentacije i izjašnjenja može se utvrditi da su besplatni emisioni krediti operaterima stacionarnih postrojenja za 2020. godinu upisani u registar emisionih kredita Eko fonda 21. februara 2020. godine, iako Eko fond kao pravni subjekat tada nije ni postojao jer nije bio registrovan u CRPS-u, s toga ni registar emisonih kredita nije mogao postojati. Takođe se iz dostavljenog može konstatovati da u službenoj arhivi Fonda ne postoji pisana evidencija o upisu emisionih kredita u registar za 2020. godinu, dok je Eko fond 1. januara 2021. godine upisao emisione kredite operaterima stacionarnih postrojenja za 2021. godinu“, navodi se u rješenju Agencije.

Eko fond je, kako se dodaje, izvršio saldiranje potrošenih emisionih kredita u Registru iz 2020. godine za 2021. godinu iako postrojenja EPCG i Tosčelik nijesu podnosila verifikovane izvještaje o emisijama gasova sa efektom staklene bašte (GHG), na koji način se tim postrojenjima anulirao broj emisonih kredita iz prethodne godine bez verifikovanog izvještaja o stvarnim emisijama GHG. Uniprom je dostavio dva verifikovana izvještaja o emisijama GHG za 2020. i 2021.godinu.

U mišljenju ASK stoji i da je za dodjelu emisionih kredita bilo potrebno da prethodno na snagu stupi Uredba o aktivnostima, odnosno djelatnostima koje emituju gasove sa efektom staklene bašte, ali je ona stupila na snagu dan nakon što su besplatni emisioni krediti upisani u registar Fonda.

Iz ASK-a su ukazali na to da je tom uredbom propisano da se broj emisionih kredita određuje kao aritmetička sredina prosječnih ostvarenih emisija u referentnom periodu i proizvoda referentnih vrijednosti odgovarajućeg faktora emisije. Za 2020. godinu su Unipromu za Kombinat aluminijuma i EPCG za Termoelektranu Pljavlja dodijeljeni besplatni emisioni krediti u iznosu od po 1.020,840 t CO2 eq, a Tosčeliku od 5.800 t CO2 eq. ASK navodi da su emisioni krediti za Uniprom i Tosčelik obračunati suprotno predloženoj metodologiji.

Agencija je utvrdila i da je Pravilnikom o sadržaju plana praćenja emisija gasova sa efektom staklene bašte iz postrojenja, koji je bio na snazi u periodu od 2020. do 2022. godina propisano da će se oni primjenjivati od dana ulaska Crne Gore u EU, a ne ranije.

“Iz navedenog proizilazi da su besplatni emisioni krediti dodjeljivani suprotno propisima, bez plana praćenja, procedure i metodologije za praćenje emisija gasova sa efektom staklene bašte iz stacionarnih postrojenja, s obzirom na to da se navedeni Pravilnik nije ni mogao primijeniti u datom periodu”, naveli su iz Agencije.

ASK je ocijenio da je postupak upisa i dodjele besplatnih emisionih kredita izvršen suprotno zakonskoj regulativi i da predstavlja visok korupcijski rizik. Zbog toga su donijeli preporuke da se ubuduće taj postupak vrši u skladu sa pozitivno-pravnim propisima, uz puno poštovanje Zakona o zaštiti od negativnih uticaja klimatskih promjena i podzakonskih akata koja regulišu ovu oblast.

“Obavezuje se Fond za zaštitu životne sredine i Vlada Crne Gore da u skladu sa članom 59 Zakona o sprečavanju korupcije u roku od 30 dana od dana prijema ovog mišljenja, dostave izvještaj o preduzetim radnjama u odnosu na navedenu preporuku”, upozorila je Agencija nadležne.

EPCG je u aprilu 2021. godine, nakon što je došla nova uprava koji je predvodio Milutin Đukanović, podnijela krivičnu prijavu Vrhovnom državnom tužilaštvu. Njome su obuhvaćeni bivši premijer Duško Marković i ranija ministarka ekonomije Dragica Sekulić, vlasnik Uniproma Veselin Pejović, tadašnji direktor Eko fonda Jovan Martinović, kao i članovi bivšeg Odbora direktora EPCG.

Iz EPCG su tada tvrdili da Uniprom nije ni mogao dobiti besplatnu emisiju kredita, da je iznos tih kredita bio preuveličan, kao i da EPCG nije morao uzeti tu emisiju od Uniproma.

Iz Pejovićeve kompanije su tada naveli da je KAP svoje emisije u odnosu na baznu 1990. godinu višestruko smanjio i dao konkretan doprinos ispunjavanju međunarodnih obaveza, odnosno da su imali pravo na besplatnu emisiju.

U martu 2023. godine po nalogu Specijalnog državnog tužilaštva bili su uhapšeni Martinović i zaposleni u toj kompaniji Andrej Nedović. Oni su odlukom sudije za istragu Višeg suda u pritvoru bili od sredine aprila do sredine jula 2023, nakon čega su pušteni na slobodu.

Predmet je i dalje aktivan i Višem državnom tužilaštvu, koje ga je preuzelo nakon izmjena i dopuna Zakona o specijalnom državnom tužilaštvu i Zakona o sudovima, u junu prošle godine.

Martinović je u aprilu 2021. godine, komentarišući krivičnu prijavu protiv njega, za CIN-CG kazao da Fond tada nije imao javna ovlašćenja odnosno da nije imao uticaj na raspodjelu besplatnih kredita od države.