Anđela Minić

PRIORITETNA DIONICA

Godina auto-puta: Država prihodovala devet miliona, smanjen broj nesreća

Godina je od kako je u saobraćaj pušten crnogorski infrastrukturni projekat vijeka, to jest prva dionica auto-puta Bar-Boljare, od Smokovca do Mateševa. Ova, 41 kilometar duga trasa, za skoro godinu dana donijela je Crnoj Gori nešto manje od devet miliona eura prihoda, smanjila rizik nastanka saobraćajnih nezgoda, ali i povećala obim saobraćajnog prometa.

Kako je portalu Javnog servisa saopšteno iz Ministarstva kapitalnih investicija (MKI), od 21. jula 2022. godine kada je počela naplata putarine, zaključno sa 4. julom 2023. godine, po tom osnovu naplaćeno je 8,5 miliona eura.

“Dodatno je prihodovano 323.329 eura od ostalih djelatnosti vezanih za auto-put", dodaju iz MKI.

Narednih dana očekuju značajno povećanje obima saobraćaja pa samim tim i uvećanje ostvarenih prihoda. Rezultati su, kažu, u skladu sa očekivanjima, a kako dodaju, izgradnjom auto-puta došlo je do značajnog porasta obima saobraćaja od Podgorice do Kolašina.

"Generisan je novi saobraćaj sa prosječnim povećanjem oko 20 odsto na mjesečnom nivou. Značajan je i podatak da je na putnom pravcu od Podgorice do Kolašina značajno smanjen broj saobraćajnih nezgoda, iako je na cjelokupnoj teritoriji Crne Gore došlo do značajnog povećanja, naročito broja smrtno stradalih i teško povrijeđenih u saobraćajnim nezgodama”, kažu za Portal RTCG iz resornog ministarstva.

Od otvaranja dionice, ni na magistralnom putu Podgorica-Kolašin, kao ni na auto-putu nije bilo saobraćajnih nezgoda sa smrtnim ishodom, a broj teško i lako povrijeđenih je znatno manji nego u periodu prije puštanja auto-puta u funkciju. 

“Smanjenje broja saobraćajnih nezgoda pokazuje da je izgradnja auto-puta, pored drugih društveno-ekonomskih efekata, imala značajan efekat na smanjenje rizika nastanka saobraćajnih nezgoda”, saopšteno je iz MKI.

Naredna rata kredita 21. jula

Izgradnju prve dionice auto-puta od Podgorice do Kolašina kineska kompanija CRBC počela je 2015. godine.

Crna Gora se za izgradnju prioritetne dionice kreditno zadužila 944 miliona dolara kod kineske Eksim banke, uz kamatu od dva odsto. Ugovor sa Kinezima sklopila je 2014. godine vlada Mila Đukanovića.

Ministarstvo finansija i socijalnog staranja u vladi Zdravka Krivokapića, na čelu sa tadašnjim ministrom Milojkom Spajićem sklopilo je 8. jula 2021. hedžing aranžman čime je izvršena konverzija dolarskog u eurski dug.

Hedžing je izvršen u cilju zaštite crnogorskog javnog duga od valutnog rizika sa dvije američke i dvije evropske banke. Ovo je značilo da će Crna Gora kredit vraćati u eurima po kamatnoj stopi od 0,88 odsto, umjesto u dolarima uz kamatu od dva odsto, kako je dogovoreno 2014.

Rok otplate je ostao isti -  20 godina uz grejs period od šest godina. Kako je xedžing aranžman sklopljen prije plaćanja prve rate, Crna Gora je prve četiri platila u eurima sa nižom kamatom, čime je Eksim banci plaćeno 23 miliona eura manje nego da je kredit ostao vezan za kurs dolara.

Međutim, vlada Dritana Abazovića u tehničkom mandatu na čelu sa resornim ministrom Aleksandrom Damjanovićem donijela je odluku da prekine hedžing angažman, koristeći klauzulu u ugovoru o prekidu angažmana nakon dvije godine.

"Prekid aranžmana realizovan je pravovremeno. Izlaskom iz hedžinga Crna Gora je prihodovala približno 64 miliona dolara, od čega će se platiti sljedeća rata u julu 2023. Eksim banci u iznosu od 40 miliona dolara", saopšteno je ranije iz Ministarstva finansija.

Ministar finansija Aleksandar Damjanović kazao je tada za Radio Crne Gore da je, u neizvjesnom ambijentu koji sada vlada, procjena bila da bi nastavak hedžing aranžmana bio rizičan.

Nakon izlaska iz hedžing aranžmana ostatak kredita od 786,85 miliona eura, koji Crna Gora ima kod kineske banke je ponovo u dolarima, sa inicijalnom kamatom od 2 odsto.

Iz Ministarstva finansija saopštili su portalu Javnog servisa da su Kinezima do 11. jula otplaćene četiri rate u ukupnom iznosu od 157,79 miliona američkih dolara, od čega po osnovu glavnice iznos od 124,88 miliona, američkih dolara, a po osnovu kamate 32,9 miliona dolara.

"Preostali dug po osnovu glavnice iznosi 786,85 miliona dolara. Naredna rata, po osnovu kreditnog aranžmana sa kineskom Eksim bankom, dospijeva 21. jula 2023. godine i iznosi 40,69 miliona (po osnovu glavnice 32,78 miliona i kamate 7,91 miliona dolara)“, kazali su nam iz resora Aleksandra Damjanovića.

Radovi na narednoj dionici mogli bi početi 2025. godine

Iz Ministarstva kapitalnih investicija podsjetili su da su od Investicionog fonda za Zapadni Balkan odobrena bespovratna finasijska sredstva za izradu Idejnih projekata sa Elaboratima za procjenu uticaja na životnu sredinu, za dionicu Mateševo-Andrijevica i obilaznicu oko Podgorice, u ukupnom iznosu od 5,49 miliona eura.

“Realizacija je u toku, kasni se u odnosu na prvobitno planirani rok, i očekivani završetak je u ovoj godini. U oktobru 2022. godine je formalno završena nova sveobuhvatna Studija opravdanosti za čitav autoput Bar-Boljare uključujući cost-benefit analizu”, kažu iz MKI.

Dodaju da je u decembru 2022. godine, Evropska komisija putem mehanizma Investicionog okvira za Zapadni Balkan, odobrila dodatnih 6 miliona eura bespovratnih sredstava, za ažuriranje Studije opravdanosti za autoput Bar-Boljare sa kost-benefit analizom, i za pripremu Glavnog projekta sa pratećom tehničkom i tenderskom dokumentacijom za dionicu za koju se kroz ažuriranje Studije pokaže da treba biti prva naredna za realizaciju.

“Ukoliko ne bude odstupanja od predviđene dinamike za očekivati je da radovi na narednoj dionici započnu 2025. godine”, najavljuju iz MKI.

Objasnili su da je dionica Mateševo-Andrijevica, u odnosu na izgrađenu dionicu Smokovac-Mateševo u tehničkom smislu manje zahtjevna.

“Naime, dužina dionice Mateševo-Andrijevica iznosi 23,4 km od čega je cca 8,5 km tunela i mostova, tj. cca 36% trase je na objektima, dok je na dionici Smokovac-Mateševo 60% trase pod objektima. Uzimajući ove činjenice kao i značajno iskustvo stečeno u prethodnom periodu očekujemo da će svi izazovi na drugoj dionici biti blagovremeno riješeni”, smatraju u MKI.

Kazali su da će ministarstvo, kada se steknu uslovi aplicirati za finansijska sredstva prema Investicionom fondu za Zapadni Balkan, kroz čije mehanizme se može obezbijediti 40 odsto bespovratnih sredstava od vrijednosti projekta.

“Dok će se preostali dio od 60 odsto obezbijediti kroz kreditne linije. Takođe, postoje i drugi načini finansiranja a koji će se razmatrati kada projekat bude spreman za realizaciju”, kazali su iz MKI za portal Javnog servisa.