Rozi Birhard (Pariz)  [ DW ]

12. 02. 2025. 07:56

Vještačka inteligencija: EU obećava manje birokratije i veće investicije

Tokom posljednje dvije decenije pojavio se globalni trend: tehnologija velikih kompanija postepeno je ulazila u svaki segment naših života, od telefona u našim džepovima, do vještačke inteligencije. Pritom su Sjedinjene Američke Države inovativne, a Kina još i više – dok Evropska unija reguliše.

U posljednje tri godine EU je uvela čitav niz pravila koja su prva te vrste u svijetu, s ciljem da ograniči moć velikih tehnoloških kompanija unutar Unije – od zakona koji primoravaju kompanije da nadgledaju i smanje štetan sadržaj na internetu, do sveobuhvatnog zakonodavstva o vještačkoj inteligenciji osmišljenog da podrži „pouzdanu“ vještačku inteligenciju.

Međutim, na „Samitu o akciji u oblasti vještačke inteligencije“ održanom u Parizu ove nedjelje, EU je pokazala želju da popravi svoj imidž „tehnološkog policajca“. Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen samo je jednom izgovorila riječi kao što su „pravila“ i „regulativa“, ali je zato često pominjala „inovacije“ i „investicije“. Sve to uz obećanje o „smanjenju birokratije“ i najavu 200 milijardi evra za izgradnju novih gigafabrika za vještačku inteligenciju, iz budžeta, ali i od privatnih investitora.

SAD neće prihvatiti pritisak na američke tehnološke kompanije

Govoreći u Parizu u utorak, potpredsjednik SAD Džej Di Vans nije birao riječi. Upozorio je da „Amerika ne može i neće prihvatiti“ da strane vlade „pojačavaju pritisak“ na američke tehnološke kompanije, kritikovao je zakon EU o regulisanju sadržaja na internetu i potom izjavio da su SAD svjetski lider u oblasti vještačke inteligencije i da „planiraju da to tako i ostane“.

Iako su učestvovale na samitu, SAD su odbile da potpišu međunarodni dokument koji je sastavilo i odobrilo prisutnih 60 država, uključujući Njemačku, Francusku, Kinu, Indiju, Južnu Afriku, Keniju, Ujedinjene Arapske Emirate i Brazil.

U tekstu se poziva na „otvorenu, inkluzivnu, transparentnu, etičku, bezbjednu i pouzdanu“ vještačku inteligenciju, uz obaveze da se „smanje digitalne nejednakosti“ i da vještačka inteligencija postane „održiva za ljude i planetu“.

EU ne ulaže dovoljno u vještačku inteligenciju – kažu lobisti tehnoloških kompanija

Pritisak na Evropsku uniju da preispita svoj pristup tehnologiji ne dolazi samo s one strane Atlantika. Istraživanje koje je 2024. sprovela Digitalna Evropa, lobistička grupa tehnološke industrije sa sjedištem u Briselu, pokazuje da, kada je riječ o investicijama u vještačku inteligenciju, EU zaostaje iza SAD i Kine.

Lobisti su takođe upozorili da „složene regulative ometaju rast i fleksibilnost evropskih kompanija, često ih primoravajući da traže povoljnija tržišta“.

Janoš Delker, stručnjak za tehnologiju i autor, rekao je da bi investicioni planovi EU, najavljeni ove sedmice, „mogli biti jedan od ključnih elemenata koji bi promijenili situaciju“. Iako je obećanje Ursule fon der Lajen o „mobilizaciji“ novca bilo prilično uopšteno, uslijedilo je nakon slične najave iz Francuske.

„Čini se da su donosioci odluka shvatili da će biti potrebna veća ulaganja kako bi EU mogla da se takmiči u globalnoj trci za vještačku inteligenciju“, rekao je Delker.

Kineski DeepSeek stvorio veliki model s vrlo malo novca

Janoš Delker kaže da je mnoge navelo na razmišljanje nedavno lansiranje DeepSeeka, velikog jezičkog modela kineskog startapa.

„Čini se da je DeepSeek razvio model sposoban da se u određenim aspektima takmiči s velikim igračima. Ali, koliko znamo, to je učinio s minimalno novca“, ukazuje Delker, bivši voditelj emisije DW Techtopia.

„Mnogima u Evropi je to otvorilo oči. Ako to može DeepSeek, onda možemo i mi.“

Deregulacija – prijetnja „zaista dobrim zakonima“ EU?

Ali, najavljeni zaokret EU neke i zabrinjava. Kao na primjer Karlu Husted koja vodi Centar za digitalno društvo pri fondaciji Mercator.

„Nešto čega se iskreno bojim u ovom trenutku jeste da će nas taj narativ protiv regulacije dovesti do toga da implementaciju donesenih zakona ne shvatimo ozbiljno“, upozorava ona za DW.

Iako je Husted pohvalila zalaganje za veće investicije u Evropi, ujedno je i upozorila: „Trenutno imamo mnogo zaista dobrih regulativa u EU i sada je vrijeme da ih primijenimo na pravi način.“

Ako EU želi veću primjenu vještačke inteligencije važna su pravila o transparentnosti. „Evropske kompanije moraju da znaju šta kupuju. Da li je nešto bezbjedno? Da li je pouzdano? Da li je pristrasno?“, kaže Husted.

Potencijalni trgovinski rat sa SAD: šta bi mogla da uradi EU?

Dok tehnološki milijarderi sada šetaju hodnicima moći u Vašingtonu, a SAD uvode ili podižu carine, ne zna se kako će na to da reaguje EU.

Prioritet broj jedan za Brisel jeste da se izbjegne trgovinski rat. Zato neki lideri EU predlažu da se kupi više energije ili vojne opreme iz SAD. Mnogi se pitaju kakvu bi ulogu u budućem odgovoru EU mogle da imaju velike tehnološke kompanije.

U privatnim razgovorima, neki priznaju da bi mogao da pomogne popustljiviji odnos prema velikim tehnološkim firmama. Međutim, ako se trgovinske tenzije pojačaju, velike tehnološke kompanije mogle bi se naći i na meti Brisela, budući da EU ima instrumente za odmazdu koji omogućavaju ograničenja u trgovini uslugama.

Na pitanje o širim opcijama EU za odmazdu u slučaju potencijalnog trgovinskog rata, evropski poslanik Bernd Lange prošle nedjelje je za DW rekao:

„To bi mogle biti carine, to bi mogla biti isključenja iz javnih nabavki, to bi mogla biti ograničenja pristupa tržištu. Ne želimo da partnerska zemlja ili zemlja koja koristi prinudne mjere može unaprijed da iskalkuliše kakve ćemo kontramjere preduzeti“.

*ovaj članak je najpre objavljen na engleskom jeziku