Jerg Šenenborn (WDR)  [ DW ]

17. 11. 2024. 11:15

Tanji novčanik i veliko nepovjerenje

I Džo Bajden i Olaf Šolc preuzeli su funkcije 2021. godine – u drugoj godini pandemije. Njihove vlade prestaće sa radom početkom 2025. godine.

Obje su započele rad suočene sa velikim troškovima. U Njemačkoj i SAD morale su se ublažiti posljedice pandemije, pružiti podrška Ukrajini, a posebno je Njemačka morala da obezbijedi energetsku sigurnost.

To je podstaklo inflaciju. Godine 2022. inflacija u SAD iznosila je 8 odsto, a u Njemačkoj 6,9 odsto.

Potrošače u obje zemlje pogodio je rast cijena svakodnevnih potrepština. Inflacija je uticala i na stavove birača.

Prema istraživanju Ipsosa neposredno prije izbora, 57 odsto ispitanih u SAD smatralo je inflaciju veoma važnom temom, dok je pitanje imigracije sa 36 odsto značajno zaostajalo.

Briga za životni standard

I u Njemačkoj se primjećuje promjena raspoloženja. Na proljeće, tokom evropskih izbora, u redovnom istraživanju Infratest dimapa, polovina ispitanih izjavila je da ih ozbiljno brine da neće moći zadržati svoj životni standard.

Taj procenat obuhvata širok srednji sloj – ljude sa prosječnim primanjima od kojih su mogli dobro da žive i priušte sebi povremeni luksuz.

Ova grupa sada vidi kako inflacija sve više nagriza blagostanje i strahuje da jednog dana novac možda neće biti dovoljan ni za osnovne potrebe.

Takva zabrinutost najizraženija je među biračima desničarske Alternative za Njemačku (AfD) od kojih 78 odsto vjeruje da neće moći da zadrži dosadašnji standard, dok među pristalicama ljevičarskog Saveza Sare Vagenkneht taj procenat iznosi 63 odsto.

Zapanjujuće sličnosti

Pandemija nije donijela samo ekonomske posljedice. Vlade su drastičnim mjerama vršile pritisak i uvodile ograničenja u svakodnevnom životu građana, što nije uvijek nailazilo na razumijevanje.

Povjerenje u državne aktere je opalo, kao i u ozbiljne medije. Povećala se sklonost vjerovanju u teorije zavjere i ekstremne stavove. Sličnosti između SAD i Njemačke u ovom pogledu su iznenađujuće.

Prema istraživanju centra Pju, zadovoljstvo demokratijom u ključnim zemljama opada. Od 2021. do 2024. godine, zadovoljstvo demokratijom u SAD opalo je za deset procenata na 31 odsto, dok je u Njemačkoj opalo za jedanaest procenata na 55 odsto.

Jesu li stranke još uvijek „sidra povjerenja“?

U Njemačkoj su stranke tradicionalno „sidra povjerenja“ u politički rad. Zlatnu „sredinu“ partijskog sistema Savezne Republike Njemačke čine dvije velike stranke: Demohrišćanii Socijaldemokrate.

Ali, udio birača ovih stranaka se drastično smanjio, a povjerenje u njihove kompetencije je opalo. Trenutno, dvije „velike“ stranke mogu u zbiru računati na pedeset odsto glasova ili manje od toga.

Tokom evropskih izbora ove godine, na pitanje koja stranka ima najbolje odgovore za budućnost, 38 odsto ispitanih odgovorilo je: „Nijedna“.

Socijaldemokrate i Demohrišćani trpe gubitak povjerenja u svoje ključne kompetencije. SPD je decenijama bila sinonim za socijalnu pravdu – oko 2000. godine 50 odsto birača vjerovalo je da je SPD najbolja u ovom domenu, dok sada taj procenat iznosi samo 27 odsto.

Demohrišćani su nekada uživali povjerenje u ekonomskim pitanjima, sa vrijednostima iznad 50 odsto do 2017. godine, ali je taj procenat sada pao na 36 odsto.

Trampovi birači slični su biračima AfD-a

Birači pod ekonomskim pritiskom traže ekstremne opcije, koje pronalaze u populističkom i autoritarnom miljeu.

Veoma su slične grupe koje podržavaju Donalda Trampa u SAD i AfD na pokrajinskim i evropskim izborima u Njemačkoj.

Riječ je uglavnom o muškarcima srednjih godina, s nižim obrazovanjem, koji žive u manjim gradovima ili ruralnim oblastima i osjećaju se posebno pogođeni ekonomskom situacijom.

Amerikanci su već donijeli svoju odluku, dok će Njemačka to učiniti 23. februara naredne godine. Najveće šanse za povratak povjerenja birača imaju stranke s ubjedljivim političkim liderima

Za Olafa Šolca, kao kancelara, tek 21 odsto garđana misli da radi dobar posao. Za odlazećeg američkog predsjednika Džoa Bajden to misli 39 odsto ljudi. To su istorijski niski nivoi podrške za lidere države.

Čak i Fridrih Merc, prvi čovjek i kancelarski kandidat njemačkih Demohrišćana, može računati da je svega 40 odsto ljudi zadovoljno njegovim radom. To je takođe nisko, s obzirom na nezadovoljstvo Vladom.

S obzirom da prijevremeni izbori dolaze brzo, kampanja neće biti fokusirana na postavljanje novih tema, već na vraćanje povjerenja birača.