Tufik Softić

“Dom trezvenosti" živi u sjećanjima

Iako nije u potpunosti sačuvala prvobitni izgled, zgrada nekadašnjeg "Doma trezvenosti", današnjeg Polimskog muzeja u Beranama, jedna je od rijetkih sačuvanih iz vremena prije Drugog svjetskog rata, i mnogi smatraju da bi taj prvobitni naziv trebalo na nju vratiti makar na nekoj skromnoj i simboličnoj tabli.

U susret Danu opštine, koji se u ovom gradu obilježava 21. jula, i danas je živo sjećanje da je upravo u ovoj zgradi na taj datum 1941. godine formiran prvi odbor narodnog oslobođenja u na prostorima bivše Jugoslavije i proglašena narodna vlast.

To zvanje mu, kako je ostalo zapisano, pripada ne samo po datumu , već i po načinu izbora, po odlukama i stepenu njegove odgovornosti pred narodom.

Dan ranije obavljeni su izbori za delegate za tadašnju Sresku skupštinu, održane mnoge konferencije u gradu, selima, u jedinicama narodne vojske.

“Tako je izabrano 217 delegata narodne skupštine, koja je potom izabrala svoj Narodni odbor koji je preuzeo izvršnu vlast u svim oblastima privrednog i društvenog života. Bio je to začetak formiranja narodne vlasti na prostorima Jugoslavije. To je činjenica koja se ne zaboravlja i taj datum se odavno proslavlja kao Dan opštine Berane” – podsjećaju iz OBNOR-a u ovom gradu.

Međutim, već krajem 1943. godine ovaj objekat je, prilikom povlačenja njemačkih jedinica, djelimično uništen i u njemu je podmetnut požar. Mještani su, ipak, uspjeli da lokalizuju požar i da sačuvaju prvobitni izgled zgrade.

Malo je zgrada u gradskom jezgru u Beranama koje imaju značaj kakav ima ova sa nekadašnjim nazivom Dom trezvenosti, a u kojoj je poslije temeljne rekosntrukcije u novije vrijeme smješten Polimski muzej.

Dom trezveznosti bio je svojevremeno prepoznat kao svojevrsni centar duhovnosti na prostoru Gornjeg Polimlja.

U rijetkim dokumentima i knjigama ostalo je zapisano da ideja o podizanju ovog objekta datira iz 1920. godine, a potekla je od nekadašnjeg Udruženja trezvene mladeži „Jedinstvo“ koje je formirano pri tadašnjoj Trgovinsko-zanatskoj školi.

Osnivač tog udruženja bio je diplomirani parvnik Nikola Dabetić, a nastalo je po ugledu na slične organizacije, koje su stvarane početkom prošlog vijeka, radi suzbijanja alkoholizma i propagiranja zdravog života.
Stariji Beranci se prisjećaju da je ideja o podizanju objekta počela da se sprovodi u djelo aprila 1924. godine, kada je u samom centru varoši, dobrovoljnim radom i brojnim prilozima, krenula da se gradi prva zgrada takve vrste u ondašnjoj Jugoslaviji.

Radovi su trajali sve do 1934. godine, jer se radilo o ozbiljnoj građevini za koju je trebalo obezbijediti pozamašna novčana sredstva. Po završetku zgrade iznad ulaznih vrata postavljen je ćirilični natpis „Dom trezvenosti”.

Ostalo je nepoznato ko je projektant zgrade Doma trezvenosti u Beranama čija je prvobitna dužina iznosula 35, a širina 10 metara. Za to vrijeme zgrada je predstavljala velelepno zdanje sa velikom pozorišnom salom sa binom, ložama na balkonima, 350 sjedišta za posjetioce, prostorijama za glumce, muzičku i druge sekcije, te čitaonicom, službenim kancelarijama, kabinom za kino-aparaturu, bezalkoholnim bifeom i garderobom.

Poslije Drugog Svjetskog rata Dom trezvenosti je, takođe, korišćen za organizovanje kulturno-zabavnog života u Beranama.

Tu se nalazio bioskop, organizovane su i pozorišne predstave i muzički nastupi, kao i brojne druge manifestacije, sve dok u neposrednoj blizini nije izgrađena zgrada novog Doma kulture.

Šezdesetih godina prošlog vijeka izvršena je sanacija unutrašnjeg dijela objekta koji je pretvoren u Radnički univerzitet. Krajem prošlog vijeka zgrada je potpuno rekonstrusana da bi u njoj 1996. godine bio smješten Polimski muzej.

Beranci su ponosni na ovu zgradu i sve ono što se u njoj decenijma odigravalo, iako ona više ne izgleda kao nekada. Dobro je, kažu, što je zgrada očuvana i rekonstruisana, ali bi negdje na vidnom mjestu trebalo postaviti prvobitni naziv koji je stajao na ovom istorijski znamenitom objektu.