M.M.Lj. [ Beta ]

Rastući autoritarizam u Evropi razara slobodu medija

Sloboda medija u EU suočena je s krizom koja se produbljuje jer rastući autoritarizam nastavlja da urušava nezavisnost medija, ocijenila je Unija za građanske slobode za Evropu.

U četvrtom godišnjem izvještaju o medijskim slobodama, Unija za građanske slobode za Evropu upozorila je da se sloboda medija, koja je prva linija odbrane od autoritarizma, raspada širom Evrope.

Unija je izvještaj objavila pred Svjetski dan slobode medija koji se obilježava 3. maja.

U izvještaju izrađenom u saradnji s 43 organizacije za ljudska prava iz 21 članice EU, navodi se da vlade sve više utiču na medije tako što usmjeravaju javna sredstva ka njima prijateljski nastrojenim medijima i koriste javne servise kao komunikacioni alat.

Novinari se suočavaju s raširenim prijetnjama i nasiljem, novinarke su nesrazmjerno mete, a netransparentno vlasništvo u medijima ograničava pluralizam. Pored toga, javni službenici često uskraćuju pristup informacijama od javnog značaja, dodatno ograničavajući transparentnost, navodi se.

U izvještaju se ocjenjuje da su promjene u oblasti medijskih sloboda i pokazatelj i pokretač stanja vladavine prava, što se najbolje vidi u Centralnoj i Istočnoj Evropi, prenijela je agencija Belga.

Navodi se da Slovačka sada slijedi mađarski „autokratski priručnik“, povećavajući rizik od potpuno zarobljenog medijskog pejzaža. U međuvremenu, Poljska i Slovenija uložile su značajne napore u obnovu nezavisnosti medija i smanjenje političkog uplitanja.

EU se, pak, sprema da u avgustu u potpunosti implementira Evropski zakon o slobodi medija (EMFA). Međutim, u izvještaju se upozorava da mnoge članice „nisu spremne za nove medijske propise EU“, odnosno za zaštitu slobode štampe.

Navodi se da su u Mađarskoj javni mediji potpuno pod kontrolom vlade i funkcionišu kao megafon vlasti. Istovremeno, zakonske izmjene u Slovačkoj dodatno su smanjile zaštite koje su obezbjeđivale nezavisnost medija.

Čak i u manje problematičnim zemljama poput Grčke, Hrvatske, Malte, Bugarske i Italije, netransparentno finansiranje i politička kontrola nad upravama stvaraju „ranjivost na politički uticaj“, navodi se u izvještaju, prenijela je Belga.

Širom EU, kako dalje piše, vlade su nastavile da utiču kroz nejasnu raspodjelu sredstava za oglašavanje, pri čemu se u zemljama poput Bugarske, Hrvatske, Grčke, Mađarske, Malte, Slovenije i Španije favorizuju provladini mediji.

Ozbiljan razlog za zabrinutost predstavlja i velika koncentracija medijskog vlasništva, posebno u Hrvatskoj, Francuskoj, Mađarskoj, Malti, Holandiji, Sloveniji, Španiji i Švedskoj.

EMFA, inače, predviđa javno dostupne baze podataka koje obezbjeđuju transparentnost vlasništva, ali mnoge članice EU još ih nijesu uspostavile.

Upozorava se i da su širom Evrope novinari suočeni sa sve većim opasnostima, naročito novinarke, i to u Bugarskoj, Italiji, Slovačkoj i Švedskoj. Zabrinutost izaziva i upotreba špijunskih softvera protiv novinara, naročito onih prognanih iz Rusije ili Bjelorusije, kao i nasilje prema novinarima, naročito na demonstracijama.

Problemi i dalje postoje kada je riječ o pristupu informacijama od javnog značaja, naročito u Bugarskoj, Njemačkoj, Grčkoj, Malti, Holandiji i Španiji, kao i strateške tužbe protiv učešća javnosti (SLAPP) širom EU, uključujući Belgiju, Bugarsku, Njemačku, Mađarsku, Italiju, Slovačku...

Autor izvještaja, Džonatan Dej iz Unije za građanske slobode za Evropu, izjavio je da se negativan trend sa slobodom medija iz ranijih godina nastavio i tokom 2024.

„Napori vlada da oslabe vladavinu prava i demokratske institucije gotovo uvijek počinju težnjom da kontrolišu medijski prostor u zemlji“, upozorio je Dej, dodajući da bi Evropska komisija trebalo ozbiljno da se pozabavi nalazima iz izvještaja.