B.Bu. [ RTS ]

ISTRAŽIVANJE

Da li nas vještačka inteligencija  zaglupljuje

Istraživanje je pokazalo da upotrebom generičkih jezičkih modela vještačke inteligencije, takozvanih četbotova, rizikujemo da postanemo manje inteligentni i ugrozimo razvoj kritičkog mišljenja, pamćenja i jezičkih vještina.

Studija istraživača sa Masačusetskog tehnološkog instituta (MIT) otkrila je da su ljudi koji su se oslanjali na ChatGPT za pisanje eseja imali nižu moždanu aktivnost od onih koji su koristili samo svoj mozak.

Grupa koja je koristila VI takođe je postigla lošije rezultate u nizu testova u poređenju sa onima koji su samostalno radili sastave. Oni koji su koristili VI takođe su se mučili kada je trebalo da obavljaju zadatke bez korišćenja četbota.

„Oslanjanje na sisteme VI može dovesti do pasivnog pristupa i smanjene aktivacije vještina kritičkog mišljenja kada osoba kasnije sama obavlja zadatke“, navodi se u radu.

Istraživači su upozorili da su nalazi izazvali „zabrinutost zbog dugoročnih obrazovnih implikacija“ korišćenja vještačke inteligencije kako u školama tako i na radnom mjestu.

Ovo se pridružuje sve većem broju radova koji ukazuju da se ljudski mozak isključuje kada koriste vještačku inteligenciju.

„Razmišljanje isključeno“
Studija MIT-a pratila je 54 osobe koje su zamoljene da napišu četiri eseja. Učesnici su podijeljeni u tri grupe. Jedna je pisala eseje uz pomoć ChatGPT-a, druga je koristila internet pretraživače za sprovođenje istraživanja, a treća se oslanjala isključivo na sopstveno znanje.

Istraživači su im zatim postavljali pitanja o njihovim esejima dok su bili priključeni na takozvane elektroencefalograme (EEG) koji su mjerili moždanu aktivnost.

Oni kojima je ChatGPT pisao esej imali su smanjenu aktivnost moždanih funkcija
Oni koji su se oslanjali na ChatGPT, veliki jezički model koji može da odgovori na komplikovana pitanja jednostavnim jezikom, „postigli su lošije rezultate od svojih kolega u grupi koja je samostalno radila zadatak na svim nivoima: neuralnom, lingvističkom, kvalitativnom“, naveli su istraživači.

EEG skeniranje je pokazalo da se „povezanost mozga sistematski smanjivala sa količinom spoljne podrške“ i bila je najslabija kod onih koji su se oslanjali na četbotove da im pomognu u pisanju eseja.

Očitavanja su posebno pokazala smanjene „teta“ moždanih talasa, koji su povezani sa učenjem i formiranjem pamćenja, kod onih koji koriste četbotove. „U suštini, dio razmišljanja i planiranja je bio isključen“, navodi se u studiji.

Uticaj vještačke inteligencije je bio u suprotnosti i sa rezultatima grupe koja je koristila internet pretraživače, što je imalo relativno mali uticaj na njihove rezultate.

Od onih koji su koristili četbotove, 83 odsto nije uspjelo da navede nijedan tačan citat iz svojih eseja – u poređenju sa oko 10 odsto onih koji su koristili pretraživač ili sopstvenu moć mozga.

Učesnici koji su se oslanjali na četbotove uspjeli su da se sjete vrlo malo informacija iz svojih eseja, što ukazuje da se ili nisu angažovali sa materijom ili ga nisu zapamtili.

Ispitanici koji su imali pravo da koriste internet pretraživače su imali neznatno slabije rezultate
Oni koji su koristili pretraživače pokazali su samo nešto niže nivoe angažovanja mozga u poređenju sa onima koji su pisali bez ikakvih tehničkih pomagala, kao i slične nivoe pamćenja.

Uticaj na „kognitivne mišiće“
Dobijeni nalazi će doprinijeti sve većoj zabrinutosti da četbotovi uzrokuju trajnu štetu našem mozgu.

Studija „Majkrosofta“ i Univerziteta Karnegi Melona, objavljena u februaru, otkrila je da su radnici prijavljivali niže nivoe kritičkog razmišljanja kada se oslanjaju na vještačku inteligenciju. Autori su upozorili da prekomjerna upotreba vještačke inteligencije može ostaviti 'kognitivne mišiće' „atrofiranim i nepripremljenim“ za situacije kada su potrebni.

Natalija Kosmina, vodeća autorka MIT studije, ističe da nalazi pokazuju „ubrzanje vjerovatnog smanjenja vještina učenja“ kod onih koji koriste alate vještačke inteligencije tokom učenja ili na poslu.

Dok je grupi koja je koristila vještačku inteligenciju bilo dozvoljeno da koristi četbot u svoja prva tri eseja, u posljednjoj sesiji su zamoljeni da se oslone isključivo na svoj mozak.

Grupa je nastavila da pokazuje slabije pamćenje i vještine kritičkog mišljenja, što je, prema riječima istraživača, istaklo zabrinutost da „česti korisnici vještačkih alata često zaobilaze dublje angažovanje sa materijom, što dovodi do 'atrofije vještina' u zadacima poput brejnstorminga i rješavanja problema“.

Učenici i studenti u velikom procentu koriste četbotove za izradu zadataka
Eseji napisani uz pomoć ChatGPT-a takođe su se pokazali homogenim, i ponavljale su se slične teme i jezik.

Istraživači napominju da četbotovi mogu da povećaju „kognitivni dug“ kod učenika i dovedu do „dugoročnih posljedica, kao što su smanjenje kritičkog istraživanja, povećanu ranjivost na manipulaciju, smanjenje kreativnosti“.

Nastavnici upozoravaju da učenici rutinski varaju na testovima i esejima koristeći četbotove.

Istraživanje Instituta za politiku visokog obrazovanja pokazalo je da 88% studenata u Velikoj Britaniji koristi četbotove kako bi im pomogli na testovima i učenju, a da je 18% direktno plagiralo tekst sa jezičkih modela vještačke inteligencije u svoj rad.