B.Č.J. [ N1 ]

u našoj galaksiji

Uspavana supermasivna crna rupa se „probudila“

U centru naše galaksije Mliječni put nalazi se supermasivna crna rupa četiri miliona puta veća od mase našeg Sunca koja se zove Strijelac A*, koju su neki naučnici nazvali blagim divom zbog mirovanja. Ali jednog dana bi mogla postati zvijer.

Istraživači su u utorak (18. juna) rekli da su u realnom vremenu primijetili dramatičan sjaj u srcu druge galaksije, očigledno izazvan zbog supermasivne crne rupe koja se probudila iz stanja mirovanja i počela da proždire obližnji materijal. Ovo je prvi put da se ovaj proces buđenja dešava, prenosi HRT.

Zemaljski i orbitalni teleskopi korišćeni su za praćenje događaja koji se dešavaju u jezgru galaksije zvane SDSS1335+0728, koja se nalazi otprilike 360 miliona svjetlosnih godina od Zemlje u sazvežđu Djevica. Svjetlosna godina je rastojanje koje svjetlost pređe za godinu dana (9,5 triliona km).

Crne rupe su izuzetno gusti objekti sa tako jakom gravitacijom da čak ni svjetlost ne može da pobjegne. Njihova veličina varira od mase jednake masi jedne zvijezde do behemota koji postoje u jezgri mnogih galaksija, milione ili čak milijarde puta masivnijih. Supermasivna crna rupa galaksije SDSS1335+0728 ima masu oko milion puta veću od mase Sunca.

Okruženje oko supermasivne crne rupe može biti izuzetno nasilno, jer razbija zvijezdu i guta bilo koji drugi materijal u svoj gravitacioni stisak. Istraživači su rekli da se čini da se oko supermasivne crne rupe SDSS1335+0728 formirao rotirajući disk difuznog materijala, pri čemu se dio materije troši. Takav disk – koji se zove akrecioni disk – zrači energiju na veoma visokim temperaturama, ponekad zasjajući čitavu galaksiju u sjaju.

Ovako svijetla i kompaktna oblast, koju pokreće supermasivna crna rupa u centru galaksije, naziva se „aktivno galaktičko jezgro“.

„Ova jezgra karakteriše emisija velikih količina energije na različitim talasnim dužinama, od radio do gama zraka. Oni se smatraju jednim od najsjajnijih objekata u svemiru“, rekla je astrofizičarka Paula Sančez Saez iz Evropske južne opservatorije u Njemačkoj, vodeći autor studije objavljene u časopisu Astronomi & Astrophisics.

„Proučavanje aktivnih galaktičkih jezgara je ključno za razumijevanje evolucije galaksije i fizike supermasivnih crnih rupa“, dodala je Sančez.

Ova galaksija, sa prečnikom od oko 52.000 svjetlosnih godina i masom od oko 10 milijardi zvijezda veličine Sunca, posmatrana je decenijama prije nego što su nagle promjene otkrivene 2019. Sjaj u srcu galaksije jer raste od tada.

Supermasivne crne rupe ponekad izbacuju ogromne mlazove visokoenergetskih čestica u svemir, ali u ovom slučaju takav mlaz nije otkriven, kaže astrofizičarka i koautorka studije Lorena Hernandez Garsija sa Univerziteta Valparaiso u Čileu.

Dakle, šta je moglo da aktivira ovu supermasivnu crnu rupu?

„Trenutno ne znamo“, rekla je Sančez.

„To bi mogao biti prirodan proces u galaksiji. Znamo da galaksija prolazi kroz različite faze aktivnosti i neaktivnosti tokom svog života. Nešto bi se moglo dogoditi da aktivira galaksiju, kao što je kolaps zvijezde u crnu rupu“, dodao je Hernandez.

Istraživači kažu da ako posmatranja predstavljaju nešto drugo osim početka aktivacije galaktičkog jezgra, to bi morao biti nikada ranije viđen astrofizički fenomen.

Supermasivna crna rupa u našoj galaksiji Strijelac A* nalazi se na oko 26.000 svjetlosnih godina od Zemlje. Može li i to iznenada zaživjeti?

„Isti proces bi eventualno mogao da se desi i sa Sgr A*, koji je zapravo u stanju mirovanja. Ali za sada nijesmo u opasnosti i vjerovatno ne bismo primijetili da se aktivira jer smo veoma udaljeni od centra“, rekla je Hernandez.