Mi.M. [ klix.ba ]

Evropa zabranjuje uvoz ruskog gasa, postignut dogovor Savjeta i Parlamenta EU

Savjet Evropske unije i Evropski parlament postigli su preliminarni dogovor o novoj regulativi kojom se postepeno ukida uvoz ruskog prirodnog gasa, što predstavlja jedan od ključnih stubova REPowerEU plana za energetsku sigurnost i smanjenje zavisnosti od ruskih energenata.

Nova regulativa uvodi pravno obavezujuću, faznu zabranu uvoza tečnog prirodnog gasa (LNG) i gasa putem cjevovoda iz Rusije. Potpuna zabrana LNG uvoza stupa na snagu krajem 2026. godine, dok bi uvoz cjevovodnog gasa bio zabranjen do jeseni 2027. godine. Cilj je obezbijediti nezavisno i otporno evropsko energetsko tržište, bez ugrožavanja sigurnosti snabdijevanja.

Danski ministar za klimu, energiju i komunalne poslove Lars Aagaard pozdravio je postignuti dogovor.

„Ovo je velika pobjeda za nas i za cijelu Evropu. Moramo okončati zavisnost EU od ruskog gasa, a njegova trajna zabrana je ogroman korak naprijed. Izuzetno sam zadovoljan što smo tako brzo postigli dogovor s Evropskim parlamentom. To pokazuje našu posvećenost jačanju sigurnosti i zaštiti energetskog snabdijevanja“, poručio je Aagaard.

Glavni elementi dogovora

Uvoz ruskog gasa biće zabranjen šest nedjelja nakon stupanja regulative na snagu, uz prelazne rokove za već potpisane ugovore:

za kratkoročne ugovore potpisane prije 17. juna 2025. zabrana uvoza LNG-a stupa na snagu 25. aprila 2026, a gasa iz cjevovoda 17. juna 2026

za dugoročne LNG ugovore zabrana važi od 1. januara 2027, u skladu sa 19. paketom sankcija

za dugoročne ugovore o uvozu cjevovodnog gasa zabrana počinje 30. septembra 2027, pod uslovom da države članice ispunjavaju ciljeve popunjenosti skladišta, a najkasnije 1. novembra 2027

Izmjene postojećih ugovora biće dozvoljene samo zbog striktno operativnih razloga i ne smiju povećavati ugovorene količine.

Dogovor uvodi obavezu prethodnog odobrenja za sav uvoz gasa:

• za ruski gas i one isporuke koje još spadaju pod tranzicioni period, podaci za autorizaciju moraju biti dostavljeni najmanje mjesec dana prije ulaska
• za neruski gas, dokaz o porijeklu mora se dostaviti pet dana prije ulaska, odnosno sedam dana za gas koji ulazi preko tačke Strandzha 1

Kako bi se smanjilo administrativno opterećenje, procedura neće važiti za zemlje koje ispunjavaju određene kriterijume, poput velikih proizvođača gasa koji su u 2024. izvezli više od pet milijardi kubnih metara u EU i koji sami ograničavaju uvoz ruskog gasa. Evropska komisija zadržava pravo da ažurira listu i ukloni zemlje u slučaju utvrđene zloupotrebe.

Sve države članice biće obavezne da dostave nacionalne planove diverzifikacije, sa mjerama i potencijalnim izazovima u potpunom okončanju uvoza ruskog gasa u predviđenim rokovima. Države koje i dalje uvoze rusku naftu moraće dostaviti i plan za potpuno ukidanje tih uvoza. Komisija najavljuje poseban prijedlog za ukidanje uvoza ruske nafte najkasnije do kraja 2027. godine.

U odnosu na prijedlog Komisije, uvedene su efikasne i odvraćajuće kazne za kompanije i fizička lica koja prekrše propise. Zadržana je i klauzula o suspenziji, kojom se omogućava privremeno ukidanje zabrane u slučaju iznenadnih okolnosti koje ugrožavaju energetsku sigurnost neke od članica, ali uz strožije uslove i ograničenje samo na kratkoročne ugovore.

Evropska komisija će nakon dvije godine sprovesti sveobuhvatnu procjenu efekata regulative, uključujući pravila o prethodnoj autorizaciji.

Dogovor sada treba formalno da potvrde i Savjet EU i Evropski parlament, nakon čega regulativa može biti usvojena.

Nakon agresije Rusije na Ukrajinu, evropski lideri su još u martu 2022. usvojili obavezu da što prije okončaju zavisnost od ruskih fosilnih goriva.

Dok je uvoz ruske nafte pao ispod 3 odsto u 2025. zahvaljujući sankcijama, udio ruskog gasa i dalje iznosi oko 13 odsto, što prema procjenama vrijedi više od 15 milijardi eura godišnje. EU smatra da to predstavlja ozbiljan rizik za trgovinsku i energetsku sigurnost Unije.