[ N1 Zagreb ]

NOVA-STARA OPREMA

Sateliti odlaze u prošlost, špijunski baloni se vraćaju iz nje

Pentagon je u četvrtak izvijestio da nadzire kineski špijunski balon koji leti iznad Sjedinjenih Američkih Država. Zbog tog slučaja, američki državni sekretar Entoni Blinken odložio je vrlo važnu diplomatsku posjetu Kini. Možda špijunski balon ne izaziva istu fascinaciju kao drugi špijunski trikovi poput kamere skrivene u dugmićima ili otrovne pilule u zubu, ali oni se koriste već vjekovima, a stručnjaci kažu da će u budućnosti postati sve češći.

Američki zvaničnici su izjavili da se sumnja kako već nekoliko dana iznad SAD-a leti kineski špijunski balon. Borbeni avioni u stanju su pripravnosti, ali vojni zvaničnici savjetovali su predsjedniku Džozefu Bajdenu da ne ruši balon jer bi krhotine mogle predstavljati prijetnju za bezbjednost, a Bajden je savjet prihvatio, rekli su zvaničnici, prenosi "Gardijan".

“Balon trenutno leti na visini daleko iznad visine leta komercijalnih aviona i ne predstavlja vojnu ni fizičku prijetnju ljudima na tlu”, rečeno je u izjavi iz Pentagona.

U četvrtak je kanadsko Ministarstvo odbrane izdalo saopštenje u kojem je rečeno da “nadziru potencijalni drugi incident”.

Špijunski balon je dio špijunske opreme, na primjer kamere, vezan na balon koji lebdi iznad nekog područja, a nose ga vjetar i vazdušne struje. Oprema može uključivati radare i biti napajana solarnom energijom.

Baloni po pravilu lete na visini od 24 do 37 hiljada metara, daleko iznad visine leta komercijalnih aviona koji gotovo nikad ne lete na visinama iznad 12.000 metara.

“U poslednjih nekoliko dekada, u modi su bili sateliti. Oni su bili odgovor”, kaže Džon Blaksland, profesor međunarodne bezbjednosti na Australijskom nacionalnom univerzitetu.

Ali, sada kad nastaju laseri ili kinetičko oružje koje može uništiti satelite, ponovno se vraća interes za balone.

Oni ne nude jednak nivo konstantnog nadgledanja kao sateliti, ali lakše ih je povratiti i jeftinije lansirati. Kako biste u svemir poslali satelit, treba vam lanser satelita - oprema koja košta stotine miliona dolara.

Baloni, takođe, mogu da skeniraju više teritorija s niže visine, a mogu i sprovesti više vremena nad određenim područjem jer se kreću sporije od satelita, piše u izvještaju američkih vazduhoplovnih snaga iz 2009.

Špijunski baloni prvi put su upotrebljeni 1860-ih godina tokom američkog građanskog rata. Vojnici Unije su u balonima s dvogledima pokušali da prikupe podatke o aktivnostima trupa Konfederacije. Natrag su slali signale Morzeovim kodom ili “komadom papira omotanim oko kamena,” kaže Blakslan.

SAD su tu ideju ponovo oživkele poslednjih godina, ali balone su koristili samo na američkoj teritoriji.

“Morate dobiti dopuštenje ako ćete ih koristiti iznad tuđe atmosfere”, kaže Blaksland. “Ako ćete to pokušati bez dozvole, možete očekivati da reakcije neće biti dobre”, objašnjava on.

Iz Pentagona je u kratkoj izjavi u petak rečeno: “Slične aktivnosti primeijćene su u nekoliko navrata u poslednjih nekoliko godina”. 

Kreg Singlton, stručnjak za Kinu u Udruženju za odbranu demokratije, u izjavi za Rojters je naglasio da su takve balone masovno koristili i SAD i Sovjetski Savez tokom Hladnog rata, budući da se radilo o relativno jeftinoj metodi prikupljanja obavještajnih podataka.

Blaksland vjeruje da je malo vjerovatno da Kinezi nijesu očekivali da će biti uhvaćeni. To je verovatno bio i cilj, a računali su na dva ishoda. Prvi razlog za lansiranje balona, vjeruje, bio je da se nanese sramota SAD-u, a ako bi balon usput prikupio i neke podatke, to bi bila pozitivna stvar.

“Teško je zamisliti da bi mislili da neće biti uhvaćeni. Američki vazdušni prostor je pod vrlo detaljnim nadzorom. proučavaju ga američke vlasti za civilnu avijaciju, svemirske snage, vazdušne snage, meteorološke stanice. Proučava se ekstremno detaljno,” kaže Blaksland.

Drugi razlog je, očito, bio da se SAD-u da na znanje da Kina u tajnosti drži korak s američkom tehnologijom i replicira je.