Mi.M.

Nove obaveze i mogućnosti za opštine u unapređenju zaštite životne sredine

Pred crnogorskim opštinama nalazi se veliki broj obaveza u oblasti unapređenja zaštite životne sredine, proisteklih iz nove legislative i evropskih direktiva. Istovremeno, opštine imaju i brojne prilike za podršku ovom procesu, ocijenjeno je na prvom sastanku Tematske mreže za ekologiju, održivi razvoj i razvoj sjevera.

Tematska mreža formirana je u okviru projekta „Opštine za EU – Osnaživanje lokalnih zajednica u procesu EU integracija Crne Gore“, koji se finansira od strane EU, a implementira u saradnji sa Ministarstvom javne uprave i Zajednicom opština.

Njeno formiranje zasnovano je na Memorandumu o saradnji, koji je 13. decembra 2024. godine potpisalo pet ministarstava, 25 opština i Zajednica opština, pri čemu je za rad ove konkretne mreže ključno Ministarstvo ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera.

O obavezama koje proizilaze iz novog Zakona o zaštiti prirode, na kojem MERS trenutno radi, govorila je v.d. generalne direktorice Direktorata za zaštitu prirode, Ilinka Alorić.

Ona je predstavnike opština upoznala sa obavezama lokalne samouprave, među kojima su: proglašavanje zaštićenih prirodnih dobara na svojoj teritoriji, finansiranje izrade studija zaštite koje detaljno opisuju prirodne vrijednosti i režim zaštite, donošenje planova upravljanja zaštićenim područjima od lokalnog značaja, te izvještavanje o njihovoj realizaciji.

„Opštine će morati i da obezbijede sredstva za rad upravljača zaštićenih područja, kao i da izrađuju i dostavljaju izvještaje o stanju prirode“, istakla je Alorić, dodajući da se trenutno čekaju komentari naučne zajednice.

O uticaju novog Zakona o upravljanju otpadom i Nacrta državnog plana upravljanja otpadom za period 2025–2029. govorila je Branka Milašinović iz Direktorata za ekologiju u MERS-u.

Kako je navela, najvidljiviji izazov ostaju neuređena odlagališta, dok novi plan predviđa formiranje četiri regionalna centra za upravljanje otpadom i uvođenje proširene odgovornosti proizvođača. Time će se omogućiti efikasnije i bezbjednije odlaganje otpada, održiv model finansiranja i veća dostupnost sredstava za projekte reciklaže i unapređenja lokalnih sistema.

„Novim planom predviđamo održiviji i pravedniji sistem upravljanja otpadom kroz regionalne centre i proširenu odgovornost proizvođača. Međutim, ukoliko lokalne samouprave ne razviju dovoljno jake kapacitete, neće moći da odgovore na zahtjeve zakona niti da iskoriste dostupne mogućnosti“, poručila je Milašinović.

Sanela Metjahić iz Direktorata za međunarodnu saradnju i EU fondove ukazala je na značaj evropskih direktiva u oblasti zaštite životne sredine i ulogu lokalnih samouprava u njihovoj implementaciji. Podsjetila je da opštine ove obaveze ne smiju posmatrati samo kao pritisak, već i kao priliku da kroz usklađivanje sa EU standardima poboljšaju usluge, privuku sredstva i doprinesu održivom razvoju.

Da Vlada Crne Gore ima ambiciozan cilj da do kraja jula 2026. godine usvoji kompletnu legislativu u oblasti zaštite životne sredine i klimatskih promjena, podsjetila je i Ana Stanišić Vrbica iz Delegacije EU u Crnoj Gori.
Poseban akcenat, kako je dodala, EU stavlja na zaštitu biodiverziteta, kvalitet vazduha i politiku upravljanja otpadom.

„Sredstva postoje i opštine treba da pronađu mehanizme kako bi ih iskoristile, uz otvorenost Delegacije da pomogne u komunikaciji sa građanima. Naš cilj je da Crna Gora uđe u EU čista – bez divljih deponija i sa snažnom politikom zaštite prirode“, naglasila je Stanišić-Vrbica.

Ona je kazala da je 5. juna, uz podršku Delegacije EU, pokrenuta nacionalna kampanja o zaštiti životne sredine “Čuvaj da te čuva”, koja će trajati do ulaska Crne Gore u EU i kroz koju su pokrenuti novi mehanizmi za prijave i praćenje slučajeva prekršaja i krivičnih djela iz oblasti zaštite životne sredine. Na platformi www.cuvaj.me mogu se prijaviti slučajevi devastacije i nelegalne eksploatacije prirodnih resursa.

Sanja Živković, sekretarka Odbora za komunalne djelatnosti i životnu sredinu Zajednice opština, ukazala je na ključne izazove sa kojima se suočavaju lokalne samouprave – nedostatak stručnog kadra, nedovoljnu tehničku infrastrukturu i nisku politiku zarada.

Naglasila je i potrebu za međusobnim umrežavanjem opština, podsjetivši na pozitivne rezultate formirane mreže službenika za životnu sredinu u okviru Zajednice opština, te na značaj jačanja kapaciteta za privlačenje donatorskih i drugih fondova, kako bi se prevazišla postojeća letargija i obezbijedila održiva rješenja.

„Bez jačanja stručnih kapaciteta, adekvatne politike zarada i umrežavanja, lokalne samouprave teško mogu da odgovore na složene zahtjeve evropske agende zaštite životne sredine“, zaključila je Živković.