B.Bu. [ b92 ]

POSTOJI VIŠE UZROKA

Vrućina pogoršava mentalne bolesti

U ponedeljak je planeta Zemlja postigla zastrašujući rekord: globalne temperature dostigle su najviši nivo u zabilježenoj istoriji, obarajući rekord postavljen samo dan ranije. Očekuje se da će ova godina biti najtoplija u posljednjih nekoliko vjekova. Toplotni talasi su topliji, duži i češći nego što su bili 1960-ih.

Do sada, većina nas je naučila da ekstremna vrućina loše utiče na naše zdravlje, zbog čega srca, pluća, bubrezi i drugi organi moraju da rade mnogo više. Previše često, međutim, previđamo tišu, manje očiglednu štetu koju vrućina nanosi drugom vitalnom organu – našem mozgu.

Kako temperatura raste, naši mozgovi moraju da rade sve više i više kako bi regulisali procese u našem tijelu i održavali optimalnom našu psihu.

Ekstremna vrućina ne samo da nas čini razdražljivim i stvara nam neprijatnost zbog znojenja, već može da oteža jasno razmišljanje i produktivnost na poslu. Takođe, pogoršava naše mentalno zdravlje, pogoršavajući uobičajene poremećaje raspoloženja, poput anksioznosti i depresije, kao i bolesti poput šizofrenije, piše Blumberg.

Tipično, dio našeg mozga – hipotalamus, održava naše tijelo na prirodnoj unutrašnjoj temperaturi (za većinu je to oko 36,5°C). Ali ljudski mozak nema mnogo energije da se posveti tome.

„Na nepodnošljivo vruć dan jedna od prvih stvari koja strada je viša kognitivna funkcija”, objašnjava Kim Majdenbauer, socijalna, kognitivna i ekološka neuronaučnica na Vašington stejt univerzitetu.

Prvo se otežava koncentracija i narušava radna memorija, odnosno sposobnost ljudi da obrađuju i prate informacije u realnom vremenu, kaže ona.

Za neke ljude taj trošak ima visoku cijenu. Stariji, mala djeca, ljudi koji uzimaju određene ljekove za šizofreniju ili depresiju, kao i oni sa određenim medicinskim stanjima ili invaliditetom, imaju manje vremena za termoregulaciju i teže je uspostavljaju.

Povećan rizik od samoubistava
Jedna analiza komercijalnih zdravstvenih osiguravajućih zahtjeva tokom deset godina, povezala je toplije dane sa povećanjem broja posjeta hitnim službama povezanih sa širokim spektrom mentalnih zdravstvenih stanja.

Stopa posjeta hitnim službama bila je viša u sjevernim djelovima SAD, gdje ljudi nisu naviknuti na visoke temperature.

Toplotni talasi su, takođe, povezani sa većim rizikom od samoubistava. U svom „Pregledu otpornosti na klimu” objavljenom ovog mjeseca, zvaničnici Londona su primijetili da je rizik od samoubistva u Velikoj Britaniji dvostruko veći kada je temperatura 32 stepena Celzijuda u odnosu na 22 stepena.

Ljudi sa šizofrenijom su, takođe, nesrazmjerno ugroženi, što je posljedica ekstremne vrućine. Od smrtnih slučajeva koji su se dogodili tokom toplotnog talasa 2021. godine u Britanskoj Kolumbiji, oko osam odsto je bilo među ljudima sa šizofrenijom, grupom koja čini manje od jedan odsto tamošnje populacije.

Liv Jun, sociolog na Univerzitetu Britanska Kolumbija u Vankuveru, pokušava da dijagnostikuje složene uzroke tih smrti. Više faktora je u igri, uključujući fiziološke nedostatke i socijalne ranjivosti, ističe ona.

Jedan od simptoma šizofrenije je nesvjesnost o stanju vlastitog tijela — pacijentima je teško da odrede koliko im je toplo ili hladno. Osobe sa šizofrenijom, takođe, često uzimaju ljekove koji mogu da naruše sposobnost tijela za termoregulaciju.

Koje je rešenje? Smanjenje uticaja klimatskih promjena na mentalno zdravlje zahtijevaće očigledne strukturne promjene, bilo da se radi o politikama usmjerenim na usporavanje globalnog zagrijevanja, rješavanju socijalnih posljedica po zdravlje ili poboljšanju dizajna gradova kako bi se smanjile opasne vruće tačke.

„Sve više istraživanja otkriva da je socijalna izolacija veliki faktor u predviđanju nečijeg rizika tokom ekstremne vrućine”, kaže Jun. Grad Vankuver je promovisao i „cool kits” - torbe sa stvarima koje mogu da pomognu ljudima da ostanu bezbjedni tokom vrućine.