Mi.M.

Procvat lažnih ljekova za mršavljenje u bogatim zemljama

Podrška slavnih ličnosti poput Ilona Maska i Serene Vilijams učinila je ljekove za mršavljenje popularnim dijelom masovne kulture. Potražnja je toliko velika da podstiče trgovinu često opasnim, falsifikovanim proizvodima.

Samo u SAD-u, 12 odsto stanovništva izjavilo je da je tokom protekle godine koristilo injekcije za mršavljenje kao što su vegovi i ozempik (Wegovy/Ozempic), zepbaund (Zepbound) i saksenda (Saxenda). To je više nego dvostruko od broja zabilježenog početkom 2024. godine, piše Dojče vele.

U evropskim zemljama potražnja takođe raste: u Velikoj Britaniji, na primjer, istraživanje je pokazalo da je 21 odsto ljudi u protekloj godini pokušalo onlajn ili direktno u apotekama da nabavi ljekove za mršavljenje.

Njemački potrošači su takođe bili voljni da koriste ove ljekove, čak i ako ih moraju sami platiti, izvještava Rojters. Usred ove rastuće potražnje, postoji „sve veća prijetnja oglašavanja i prodaje ilegalnih ljekova putem interneta“, upozorila je Evropska agencija za ljekove u septembru 2025.

To uključuje falsifikovane verzije lijeka zvanog retatrutid, koji je još u kliničkim ispitivanjima i nije odobren za ljudsku upotrebu. Drugi sadrže supstancu sibutramin, koja je zabranjena u nekim državama.

Interpol navodi da ljekovi za mršavljenje čine sve veći udio falsifikovanih i neodobrenih ljekova zaplijenjenih širom svijeta. U oktobru 2025. vlasti u Ujedinjenom Kraljevstvu saopštile su da su izvršile najveću zapljenu ljekova za mršavljenje do sada — vrijednu četvrt miliona funti, uključujući hiljade injekcija koje nijesu bile odobrene za upotrebu.

Zašto se ljekovi za mršavljenje falsifikuju?

Postoji više faktora koji doprinose porastu falsifikovanih ljekova za mršavljenje, ali glavni je ogromna potražnja za legalnim preparatima, koji se promovišu kao izuzetno efikasni. Mnoge slavne ličnosti i influenseri koriste ove ljekove i doprinose njihovom širenju.

„Toliko je pompe da šira javnost ovaj lijek vidi više kao proizvod za stil života ili taštinu, a ne kao strogo regulisani lijek koji se koristi za kliničko liječenje dijabetesa i gojaznosti“, kaže Oksana Pizik, vanredna profesorica farmacije na Univerzitetskom koledžu u Londonu.

Ovi ljekovi su prvobitno razvijeni za liječenje dijabetesa tipa 2, ali se danas koriste i za gojaznost. Iako imaju različita imena i sastojke, svi spadaju u grupu agonista GLP-1 receptora.

Najčešći odobreni ljekovi

Najčešće se koriste vegovi/ozempik (semaglutid), zepbaund (tirzepatid), koji se u Velikoj Britaniji i EU prodaje kao mondžaro (Mounjaro), i saksenda (liraglutid).

Agonisti GLP-1 receptora oponašaju hormone koji potiskuju apetit i usporavaju varenje. Mogu se legalno izdati samo na recept osobama sa visokim indeksom tjelesne mase. Ali veoma su skupi.

U SAD-u zvanične cijene GLP-1 ljekova bile su posebno visoke — i do 1.000 dolara mjesečno bez osiguranja. U Evropi su jeftiniji, ali i dalje skupi.

„Manjak ponude, velika potražnja i visoka cijena stvaraju savršenu situaciju za organizovane kriminalne grupe“, kaže Pizik, koja je i aktivistkinja organizacije Fight the Fakes Alliance.

Cijene u SAD-u trebalo bi da padnu početkom 2026. nakon dogovora predsjednika Donalda Trampa sa kompanijama Eli Lilly i Novo Nordisk.

Skrivene opasnosti kupovine preko interneta

Postoji niz rizika u kupovini ljekova od neregulisanih prodavaca — od proizvoda koji ne djeluju do onih koji su kontaminirani opasnim supstancama ili dolaze sa nečistim iglama i pogrešnim dozama. Pogrešno doziranje može pogoršati nuspojave poput mučnine, povraćanja i dijareje.

U Ujedinjenom Kraljevstvu jedna žena je umrla nakon što je u kozmetičkom salonu dobila injekcije semaglutida koje su joj prodate kao tirzepatid.

Takvi slučajevi treba da budu javno poznati, kaže Šabir Safdar, direktor Partnerstva za sigurne ljekove. „Ljudi moraju razumjeti posljedice loše procjene.“

Postoje i druge opasnosti: ljekovi za mršavljenje treba da se kombinuju sa fizičkom aktivnošću i zdravom ishranom, uz obavezan ljekarski nadzor.

U Rusiji ljudi prijavljuju ozbiljne nuspojave od ilegalnog preparata „Molecule“, koji sadrži sibutramin — zabranjen u EU, Velikoj Britaniji i SAD-u. Sibutramin povećava rizik od srčanog i moždanog udara. U Rusiji je sada dostupan samo uz recept.

Kako društvene mreže podstiču procvat lažnih ljekova

Lako je pronaći sajtove, TikTok, Fejsbuk i Telegram naloge koji nude ljekove za mršavljenje bez recepta. „Potrebno je mnogo više posla na području bezbjednosti kako bi se proaktivno pronašli i kaznili ilegalni prodavci“, kaže Safdar.

Lažni proizvodi mogu završiti i u legalnim apotekama, posebno u državama sa nižim prihodima, ali i u bogatim zemljama poput SAD-a.

„Učim farmaceute da provjeravaju licence svakog dobavljača“, kaže Safdar, navodeći slučaj apoteke koja je kupovala korišćene injekcije saksende i prodavala ih kao ozempik.

Ako kupujete ljekove preko interneta, obratite pažnju na upozorenja: stranice koje ne traže zdravstvene informacije ili recept, pakovanja sa pravopisnim greškama, ili tečnost koja djeluje mutno iako bi trebalo da bude bistra.

Iako su vegovi i ozempik u osnovi isti lijek, vegovi je brend za mršavljenje, a ozempik je brend za dijabetes.