Б.Ч.Ј. [ RTS ]

VIJEKOVIMA PRIJE NjUTNA

Da Vinči zamalo definisao gravitaciju

Inženjeri sa Univerziteta Kaltek otkrili su da je Leonardo da Vinči razumio silu gravitacije i pokušao da je objasni, mada ne potpuno tačno, vijekovima prije Isaka Njutna.

U članku objavljenom u časopisu Leonardo, istraživači su proučavali jednu od Da Vinčijevih svezaka i utvrdili da je slavni polimat smislio niz eksperimenata kako bi demonstrirao gravitaciju kao oblik ubrzanja, kao i da je uobličio model gravitacione konstante do 97 odsto preciznosti.

Da Vinči, koji je živeo od 1452. do 1519. godine, važi za jednog od najumnijih ljudi u istoriji koji je umnogome bio ispred svog vremena, pa tako i ovoga puta.

Tek je Galileo Galilej 1604. godine teoretisao da je pređena daljina padajućeg objekta proporcionalna kvadratu proteklog vremena. Skoro dva vijeka poslije toga je Isak Njutn objasnio i definisao zakone univerzalne gravitacije.

Glavna prepreka Da Vinčiju na ovom polju su bile ograničene alatke koje je imao na raspolaganju. Primjera radi, nije mogao da precizno mjeri vrijeme dok su objekti padali.

Da Vinčijeve eksperimente prvi put je spazio profesor aeronautike i medicinskog inženjerstva Mori Garib sa „Kalteka“ u Kodeksu Arundel – kolekciji spisa u kojima se Da Vinči bavio naučnim temama, umjetnošću i ličnim temama.

Garib je 2017. godine proučavao tehnike vizuelizacije kretanja italijanskog naučnika dok je predavao studentima. Tada je primijetio nekoliko skica trouglova koje se pravio pijesak koji curi iz tegli.

„Ono što mi je zapalo za oči je fraza 'Equatione di Moti' na hipotenuzi jednog od trouglova“, kaže Garib.

Uz pomoć kolega Krisa Rota sa „Kalteka“ i Flavija Noke sa Univerziteta primijenjenih nauka i umjetnosti u Ženevi uspio je da odgonetne da je Da Vinči pokušavao da objasni gravitaciju.

U papirima, italijanski naučnik opisuje eksperiment sa bokalom koji se kreće u ravnoj liniji i iza sebe ispušta ili vodu ili granularni materijal (vjerovatno pijesak).

Njegove bilješke jasno stavljaju do znanja da je bio svjestan da voda ili pijesak ne padaju istom brzinom, već ubrzavaju, kao i da padajući materijal poslije nekog vremena polako prestaje da pada u horizontalnom pravcu, već je ubrzanje samo na dolje usljed sile gravitacije.

Ukoliko se bokal pomijera konstantnom brzinom, linija koju stvara padajući materijal je vertikalna, pa se trougao ne formira. Ukoliko se bokal pomijera konstatno, linija padajućeg materijala je pomalo zakrivljena i formira trougao.

Međutim, kako je Da Vinči pokazao na ključnom dijagramu, ukoliko se bokal kreće istom brzinom kojom gravitacija ubrzava materijal koji pada, oni stvaraju savršeni jednakostranični trougao - što je Garib prvi put primijetio kada je vidio Da Vinčijev natpis „Equatione di Moti", odnosno „izjednačavanje kretanja“.