B.Bu. [ n1 ]

Alarmantni nivoi mikroplastike pronađeni u devet velikih evropskih rijeka

Alarmantni nivoi mikroplastike pronađeni su u svim većim rijekama širom Evrope, upozorili su naučnici i objavili 14 studija u časopisu The Journal of Environmental Science and Pollution Research.

„Zagađenje mikroplastikom je prisutno u svim obrađenim evropskim rijekama”, rekao je francuski naučnik Žan-Fransoa Giljone, koordinator operacije u kojoj je bilo uključeno devet značajnih rijeka, od Temze do Tibra.

„Alarmantni nivoi zagađenja”, od prosječno „tri čestice mikroplastike po kubnom metru vode”, primijećeni su u svim rijekama obuhvaćenim istraživanjem.

To je zabrinjavajuće, budući da se mnogi veliki gradovi snabdijevaju vodom iz tih rijeka, ali je još uvijek daleko od 40 čestica mikroplastike zabilježenih u 10 najzagađenijih rijeka na svijetu. Na prvom je mjestu Žuta rijeka, potom Jangce, Mekong, Gang, Nil, Ind, Amur, Biserna rijeka i Hai He, koje natapaju zemlje sa najvećom proizvodnjom plastike na svijetu i najvećom količinom procesuiranog plastičnog otpada, piše francuski Le Soar.

Ranije studije su pokazale da je pronađena mikroplastika (čestice plastike manje od 5 mm), kao i nanoplastika, u najvećim evropskim rijekama, uključujući Dunav, Rajnu, Temzu, Senu, Po, Loaru, Elbu, Volgu i Tibar.

Te rijeke protiču kroz ili pored mnogih velikih gradova - Beča, Budimpešte, Beograda, Pariza, Londona, Rima, Milana, Hamburga, Moskve i drugih.

3000 čestica plastike u sekundi
U Roni, kod grada Valensa, u Francuskoj, brzi tok znači da „svake sekunde protekne 3000 čestica plastike”, dok ih Sena u Parizu ima oko 900 po sekundi, istakao je Giljone.

„Masa golim okom nevidljive plastike značajnija je od vidljive plastike”, dodao je naučnik, i rekao da je to rezultat koji je iznenadio istraživače.

To su potvrdila i analitička otkrića tokom istraživanja započetih 2019. godine.

„Vellike čestice plastike plutaju i skupljaju se na površini, dok se nevidljiva mikroplastika širi različitim slojevima vode, pa je gutaju brojne životinje i organizmi”, objašnjava Giljone, šef odjeljenja za morsku mikrobijalnu ekotoksikologiju u Francuskom nacionalnom centru za naučna istraživanja (CNRS).

„Sirenine suze”
Uzorci vode uzimani su u ušćima Elbe, rijeka Ebro i Garone u Španiji, Loare, Rone, Rajne, Sene, Temze i Tibra. Uzorke je prikupljalo oko 40 hemičara, biologa i fizičara iz 10 naučnih laboratorija.

„Mikroplastika je manja od zrna pirinča”, rekla je Aleksandra Ter Hale, hemičarka u CNRS-u u Tuluzu.

Čestice su manje od pet milimetara, a najmanje nisu ni vidljive golim okom.

Radi se o česticama sintetskih tekstilnih vlakana koja se otpuštaju pranjem odjeće, kao i mikroplastici od auto-guma ili materijalima koji se otpuštaju prilikom otvaranja čepova na plastičnim bocama.

Naučnici su, takođe, u rječnim vodama otkrili plastične pelete otporne na toplotu i hemijske korozije, uključujući polietilen (PE), polipropilen (PP), ojačani polipropilen (RPP), polivinil-hlorid (PVC), hlorirani polivinil-hlorid (CPVC) i poliviniliden-fluorid (PVDF).

U jednoj studiji otkrivena je i zarazna bakterija na mikroplastici u Loari, u Francuskoj, koja kod ljudi može da izazove infekcije.

Još jedno neočekivano otkriće je da četvrtina mikroplastike u rijekama nije došla od otpada, već od industrijskih plastičnih peleta.

Plastični peleti su sićušne granule plastike koje predstavljaju osnovnu sirovinu za proizvodnju gotovo svih plastičnih proizvoda koje svakodnevno koristimo.

Te granule, nazvane „sirenine suze”, mogu se naći rasute po plažama nakon pomorskih incidenata.

Giljione upozorava da je ovo što vidimo rašireno zagađenje koje u rijeke „dolazi sa svih strana”.

„Naša naučna međunarodna koalicija, dio međunarodnih pregovora pod okriljem UN o smanjenju zagađenja plastikom, poziva na značajno smanjenje proizvodnje primarne plastike, jer znamo da je proizvodnja plastike direktno povezana sa zagađenjem”, istakao je Giljione.

Kako mikroplastika utiče na zdravlje

Mikroplastika nije samo nevidljiv zagađivač, već predstavlja ozbiljnu prijetnju po zdravlje.

Čestice plastike manje od 5 milimetara mogu dospjeti u krv, pluća, crijeva, pa čak i u posteljicu trudnica. Ove sitne čestice plastike mogu da utiču na mnoge djelove organizma, uzrokujući potencijalne probleme, od blage upale do poremećaja imunog sistema.

Mikroplastika nije samo plastična čestica. Na svojim površinama ona vezuje toksične hemikalije, kao što su pesticidi, teški metali i industrijske hemikalije. Kada uđe u tijelo, ove hemikalije mogu da se oslobode i izazovu različite zdravstvene probleme, uključujući endokrine poremećaje i disbalans hormona, što može negativno da utiče na reproduktivni sistem i plodnost.

Mikroplastika se, takođe, povezuje sa potencijalnim razvojem kardiovaskularnih bolesti, rakom i neurološkim oboljenjima, kao što je Alchajmerova bolest.

Posebnu zabrinutost izaziva mikroplastika koja se prenosi trudnicama, jer utiče na razvoj fetusa i zdravlje novorođenčadi.

Prema procjenama, svaka osoba unese do 5 grama mikroplastike nedjeljno, što je otprilike količina koja odgovara težini jedne kreditne kartice. To se događa kroz svakodnevne aktivnosti, kao što su konzumacija hrane i pića iz plastičnih pakovanja, kao i udisanje zagađenog vazduha.

Na sreću, postoje načini da smanjimo izloženost mikroplastici. Prvi korak je korišćenje filtra za vodu, koji može pomoći da se uklone čestice iz pijaće vode. Trebalo bi, takođe, da izbjegavamo plastiku u svakodnevnom životu, posebno kada je u pitanju hrana i piće, jer topla hrana može izazvati oslobađanje mikroplastike iz plastične ambalaže. Smanjenje konzumacije morske hrane, takođe, može da smanji unos mikroplastike, jer ribe i drugi morski organizmi često sadrže velike količine tih čestica.