B.B. [ RTS ]

Sporna autentičnost: Maljevičeva remek-djela vrijedna milione pronađena kod penzionerke

Tri ranije nepoznata ulja na platnu koja se pripisuju avangardnom umjetniku Kazimiru Maljeviču izložena su u muzeju u Bukureštu. Ukoliko se dokaže da su autentična, mogla bi vrijedjeti preko 100 miliona eura, ali jedan vodeći naučnik kaže da je priča o njihovom porijeklu problematična. Muzej koji ih izlaže odbija da potvrdi njihovu autentičnost.

Kazimir Maljevič, rođen u Ukrajini, smatra se jednim od najuticajnijih umjetnika 20. vijeka. Na tržištu umjetnina, njegove slike vrijede više od bilo kog drugog ukrajinskog ili ruskog umjetnika, a jedno djelo je prodato za rekordnih 85 miliona dolara 2018. godine.

Prema riječima Janiva Koena, izraelskog biznismena sa sjedištem u Bukureštu i vlasnika djela, tri nepoznate Maljevičeve slike otkrivene su ispod dušeka izraelske penzionerke Eve Levando, tokom selidbe 2023. godine. Penzionerka je baka Koenove supruge i ona mu je poklonila djela.

Slike nose nazive Suprematistička kompozicija sa zelenim i crnim pravougaonikom (1918), Kubofuturistička kompozicija (1912–13) i Suprematistička kompozicija sa crvenim kvadratom i zelenim trouglom (1915–16), a biće izložene u Nacionalnom muzeju savremene umjetnosti Rumunije do kraja avgusta. Izložbu sponzoriše stomatološka klinika gospodina Koena.

Ipak, svijet umjetnosti ostaje skeptičan. Konstantin Akinša, ukrajinsko-američki naučnik, rekao je za Bi-Bi-Si da su zapisi koji dokazuju njihovu istoriju i porijeklo do Maljevičevog studija nepotpuni.

„Tri djela koja su sada izložena u Bukureštu nijesu dokumentovana, fotografisana niti prikazana tokom umjetnikovog života“, rekao je istoričar umjetnosti i kustos, koji je koautor vodiča za istraživanje porijekla Američkog udruženja muzeja.

Da li je Staljin kriv

Eva Levando je naslijedila slike od svog oca, računovođe u Odesi. Navodno je kupio jednu od njih, a druge dvije dobio kao naknadu za svoje usluge. Nedostatak evidencije koja bi potkrijepila ovu priču objašnjava se represijom režima prema modernističkoj umjetnosti u Staljinovo doba, rekao je gospodin Koen za Bi-Bi-Si.

Gospođa Levando je emigrirala u Izrael 1990. godine, ponevši djela sa sobom, prema riječima Koena.

„Nema dokaza da su Maljevičeva djela kružila na ruskom ili ukrajinskom tržištu umjetnosti krajem dvadesetih i početkom tridesetih. Maljevičevi sopstveni zapisi ne pominju nikakvu privatnu prodaju poslije 1917. godine“, napominje Konstantin Akinša.

Ali da bi potkrijepio svoju tvrdnju, Janiv Koen je predstavio sertifikate kijevskog istoričara umjetnosti Dmitra Horbačova koji opisuju djela kao „prvoklasne primjere“ Maljevičevog stila. On do ovog zaključka dolazi analizirajući stil i tehniku slika.

Međutim, Dmitro Horbačov je ranije potvrđivao autentičnost spornih djela, uključujući jednu sliku koja je navodno uklonjena iz bečkog muzeja Albertina nakon sumnji u njenu autentičnost.

Istoričar umjetnosti tvrdi da je konsultant „Sotbija“ i „Kristija“. Ali on „ne radi, i nikada nije radio, za 'Sotbi' kao konsultant“, rekao je portparol Bi-Bi-Siju. Aukcijska kuća „Kristi“ takođe negira bilo kakvu formalnu povezanost.

Janiv Koen kaže da tehnička analiza podržava njegovu tvrdnju.

Bi-Bi-Si je pregledao izvještaje o sva tri djela koje su uradili Institut za konzervaciju umjetnosti i boje u Parizu i njemačka laboratorija Elizabete i Erharda Jegersa.

Iako pigmente i druge elemente datiraju u vrijeme Maljevičevog života, izvještaji ne tvrde da je radove naslikao sam umjetnik.

Kada su mu predstavljeni nalazi, Erhard Jegers je rekao za Bi-Bi-Si da tehnička analiza ne može dokazati autentičnost slike.

Francuska laboratorija je saopštila da izvještaji koje ona proizvodi „nijesu dokaz autentičnosti“ i da nikada nije izdala sertifikat o autentičnosti za Maljevičeva djela.

„Vrh ledenog brega“

Janiv Koen insistira da nije zainteresovan za prodaju slika, uprkos Dmitru Horbačovu, koji smatra da su slike autentične, procjenjujući da bi mogle vrijedjeti 160-190 miliona dolara.

Međutim, imejlovi u koje je Bi-Bi-Si imao uvid ukazuju na to da su ponuđene kao zalog za kredit. Biznismen je negirao vezu sa ovom ponudom, rekavši da nema planove da monetizuje slike i da je finansijski obezbijeđen zahvaljujući investicijama u kriptovalute.

Pošto je Konstantin Akinša doveo u pitanje porijeklo slika, Nacionalni muzej savremene umjetnosti Rumunije (MNAC) distancirao se od slika.

U saopštenju, MNAC je izložbu nazvao „kustoskim eksperimentom“ i dodao da nema „stručnost u autentifikovanju ovih konkretnih djela“.

Muzej navodi da se oslanja na dokumenta koja je dostavio gospodin Koen i da uključivanje njegovih slika u izložbu „ne treba tumačiti kao institucionalnu potvrdu njihovog autorstva ili autentičnosti“.

Akinša podsjeća da su javno poznati slučajevi spornih djela Maljeviča i drugih umjetnika tog perioda samo „vrh ledenog brega“, dodajući da „hiljade sumnjivih djela i danas kruže“.

Tržište ruskе i ukrajinske modernističke umjetnosti bilo je puno djela koja su „očigledno problematična“, napominje Reto Barmetler, konsultant za rusko slikarstvo u „Sotbiju“.

„Dobre avangardne slike ne pojavljuju se niotkuda – one su očiglednog kvaliteta, dolaze sa dokumentovanim porijeklom i, idealno, istorijom izlaganja“, objasnio je.

Nije komentarisao tri djela u vlasništvu Janiva Koena.