B.Bu. [ n1 ]

NAUKA OTKRILA

Crne gljive čiste Černobil od radijacije

Černobil, mjesto najveće nuklearne katastrofe u istoriji, mogao bi da postane laboratorija u kojoj se razvijaju revolucionarne metode zaštite života na Zemlji, a i van nje.

Nuklearna katastrofa u Černobilu 1986. godine ostavila je iza sebe pustoš – radioaktivni oblak proširio se preko Evrope, a zona oko reaktora postala je jedno od najopasnijih mjesta na planeti. Međutim, dok većina organizama ne bi mogla da preživi u uslovima ekstremne radioaktivnosti, određene vrste crnih gljiva ne samo da uspijevaju u radioaktivnoj zoni, već se čini da se hrane upravo onim što bi druge uništilo – zračenjem.

Naučnici su otkrili da ove gljive koriste radijaciju na način sličan fotosintezi, pretvarajući je u hemijsku energiju za rast. Njihovo prisustvo u napuštenom reaktoru podstaklo je istraživače da istraže njihov potencijal za uklanjanje ili neutralisanje radioaktivnog materijala iz okoline, ali i teških metala ili otrovnih hemikalija, pa čak i u zaštiti od kosmičkog zračenja.

Kako je moguće da su upravo gljive postale prirodni čistači Černobila?

Još početkom 1990-ih, istraživači su primijetili neobične crne naslage koje su prekrivale zidove napuštenog sarkofaga oko Reaktora 4 u Černobilu. Ove gljive su privukle pažnju naučnika zbog svoje otpornosti na ekstremne nivoe radijacije.

Kasnije analize su otkrile da su ove gljive melanizovane – njihov tamni pigment melanin omogućava im da apsorbuju jonizujuće zračenje i pretvaraju ga u hemijsku energiju, slično načinu na koji biljke koriste hlorofil za fotosintezu.

Među najpoznatijim vrstama pronađenim u Černobilu su Cladosporium sphaerospermum, Cryptococcus neoformans i Wangiella dermatitidis. Ove gljive ne samo da preživljavaju u kontaminiranom okruženju, već aktivno rastu ka izvorima zračenja, pokazujući fascinantnu sposobnost radiosinteze – proces u kojem koriste gama zrake za metabolizam i rast, piše Forbs.

Gljive pomažu u dekontaminaciji
Naučnici smatraju da bi ove gljive mogle igrati ključnu ulogu u budućim pokušajima dekontaminacije radioaktivnih područja. Njihova sposobnost da apsorbuju i neutrališu radijaciju znači da bi mogle da se koriste za bioremedijaciju – proces u kojem živi organizmi uklanjaju toksine iz zagađenih sredina.

Eksperimenti su pokazali da određene melanizovane gljive mogu da apsorbuju radioaktivne izotope i smanje nivo zračenja u svojoj okolini. Ovo otvara mogućnost njihovog korišćenja ne samo u Černobilu, već i u drugim nuklearnim postrojenjima, pa čak i u svemiru, gdje bi mogle da pruže zaštitu astronautima od kosmičkog zračenja.

NASA eksperimenti u svemirskim misijama
Interesantno je da je NASA pokazala veliko interesovanje za černobilske gljive u kontekstu zaštite astronauta tokom dugotrajnih misija.

U eksperimentima na Međunarodnoj svemirskoj stanici, istraživači su testirali kako se Cladosporium sphaerospermum ponaša u mikrogravitaciji i pod visokim nivoima zračenja.

Rezultati su pokazali da bi se tanki slojevi ovih gljiva mogli koristiti kao prirodni štitovi protiv kosmičkog zračenja, što bi bilo ključno za buduće misije na Mars i dalje u svemir.

Iako su ovi organizmi otkriveni prije nekoliko decenija, naučnici tek sada počinju da razumiju puni potencijal melanizovanih gljiva. Njihova otpornost, sposobnost regeneracije i mogućnost upijanja radijacije otvaraju vrata novim metodama dekontaminacije, ali i inovacijama u oblasti biotehnologije.

Možda će se jednog dana, umjesto betonskih sarkofaga i olovnih štitova, ovi sićušni, ali moćni organizmi koristiti za zaštitu od nuklearne kontaminacije i zračenja.

„Priroda ponovo čisti ljudski nered”, napisao je jedan korisnik Fejsbuka, komentarišući otkriće misterioznih gljiva koje rastu u srcu Černobila.

„Život na Zemlji je nekoliko puta gotovo uništen. Samo nekoliko vrsta je preživjelo. Moć prilagođavanja. Samo naprijed, gljivice!”, dodao je drugi.