M.M.

2023-2024

Nagrada „Svetozar Ćorović“ Radomiru Uljareviću i Draganu Lakićeviću

Nakon više konsultacija i razmjena mišljenja, kao i razmatranja značajnih djela objavljenih u razdoblju između dvije dodjele nagrade, Žiri za nagradu „Svetozar Ćorović“ za najbolju proznu knjigu napisanu na srpskom jeziku u razdoblju od septembra 2023. do avgusta 2024. godine, donio je jednoglasnu ODLUKU da ovogodišnju nagradu na ravnopravan način podijele dvojica književnika: Radomir Uljarević za knjigu Međustanica (2023) i Dragan Lakićević za knjigu Ljubavni registar (2024).

U obrazloženju se navodi da Radomir Uljarević (1954) ulazi u red najaktivnijih savremenih srpskih pisaca koji je ostvario izuzetno dinamičnu ulogu u aktuelnom književnom i kulturnom životu, podjednako kao lirski pjesnik, kao prozni pisac, kao izdavač i kao organizator brojnih festivala i manifestacija. U književnost je ušao prije pola stoljeća, a posebno je skrenuo pažnju na sebe zapaženom zbirkom pjesama Mijena (1979), kao i srodnim pjesničkim knjigama: Britva (1980), Prikupljanje podataka (1981), Primalni krik (1985). Kontinuitet kreativnog pjesničkog stvaranja potvrđuju i njegove najnovije zbirke: Pepeo (2020), Od svega po dvoje (2021), Do isteka peska (2022), Živi kreč (2023).

Važno je naglasiti i da je Uljarević autor dragocjenih srpskih kulturnih projekata na prostoru Crne Gore kao što su: Trg pjesnika u okviru Grada teatra u Budvi, Njegoševe večeri poezije u Nikšiću, Trg od ćirilice u Herceg Novom, Festival ćirilicom u Budvi i sl. Dobitnik je i brojnih književnih nagrada: „Kondir Kosovske devojke“ (1989), “Kočićevo pero“ (1993), „Risto Ratković“ (2006), „Vidovdanska povelja“ (2012) „Velika bazjaška povelja“ (2017), „Zmajeva nagrada Matice srpske“ (2021) i sl.

Naglašenu pažnju književne javnosti privukla je i Uljarevićeva zbirka kratkih priča i proznih fragmenata i zapisa Međustanica (2023), za koju je dobio nagradu „Branko Ćopić“ ove godine. Radi se o specifičnoj proznoj knjizi zasnovanoj na žanrovskoj simbiozi kratkih priča, proznih skica, misli i zapisa, u kojima sagledava aktuelni život i najrazličitije pojave i situacije iz bliže i dalje prošlosti, kao posebnu vrstu međuprostora ili kako je to u samom naslovu naglašeno „međustanice“, koja nam pomaže da zaustavimo niz događaja i iz posebne vrste iskustva sagledamo tokove neizvjesne ljudske sudbine.

Suštinski u tom pričanju ništa nije izmišljeno, ali zbog toga što je „istina“ prebačena u svijest čitalaca, to se ispiričani doživljaji mogu razumijevati kao granična stanja između sna i jave, između fikcije i stvarnosti, vjerovatnog i nevjerovatnog, zahvaljujući kojima se oslobađamo od suvišnih naslaga života. U autopoetičkom pogledu Uljarević čitanje razumijeva kao vrstu pazli ili mozaika, a pričanje kao sklapanje cjelovitih slika iz fragmenata stvarnosti. U tom mozaičkom sagledavanju umjetničke slike svijeta, u pričama iz knjige Međustanica pred nama defiluju brojni događaji, sudbine i ljudi, najviše iz užeg ili šireg piščevog zavičaja Stare Hercegovine i Crne Gore, ali i Beograda i Srbije, sa prostora stare i nove Jugoslavije, sve do Italije, Bugarske i Praga u Češkoj Republici, u sredini i drugoj polovini HH i na početku HHI vijeka.

Oblikovane jezgrovitim rečenicama i izvornom leksikom, sa brojnim veoma uspješnim narativnim obrtima i lirskim meditacijama, kratke priče i zapisi iz knjige Međustanica Radomira Uljarevića otvaraju brojna suštinska egzistencijalna i duhovna pitanja koja su pratila život čovjeka HH vijeka, kao što otvaraju i potragu za brojnim putevima ili „međustanicama“ za njegov opstanak u besprizornim i svagda nemirnim vremenima. Onim stanicama iz jedne od najboljih Uljarevićevih priča u ovoj knjizi koje figurativno možemo upoređivati sa čuvenom šarganskom međustanicom na uskotračnoj pruzi Sarajevo – Užice, u kojoj su se vozovi jedino mogli zadržavati bez vremenskog ograničenja.

Dragan Lakićević (1954) u svakom smislu je čovjek odan knjizi i pisanoj riječi. Kao dugogodišnji urednik Srpske književne zadruge (1992-2024) kreirao je izdavačku koncepciju i neposredno uredio i promovisao veliki broj značajnih naslova, a kao stvaralac i autor iskazao se kao pjesnik, prozni pisac, kao autor knjiga za djecu i mlade, kao istraživač srpske narodne književnosti i priređivač brojnih knjiga iz savremene književnosti. Prve pjesme objavio je 1970. godine a uskoro zatim i prve dvije zbirke pjesama Između nas zima i Drugo lice (1976). Izdvajamo i neke druge reprezentativne pjesničke zbirke: Istorija bolesti, Boginja iz mašine, Večni nomad, Porodični album, Porodični azbučnik, Pesme za jednog čitaoca, Plačem u tami i sl. Ukazujemo na kratke romane: Studengrad, Zemaljski ključ, Četni đavo, Mastermajnd, Ljubavna knjižica i sl.

Važno je naglasiti da je istraživanje srpske narodne književnosti predstavio u knjigama Vuk i ajduk, Pepeljugina papuča, Reče mi jedan pesnik, Dragi uredniče, Jedna pesma, Srpski Homer, Starica Milja – poslednji usmeni kazivač. Dobitnik je više zapaženih nagrada, među kojima izdvajamo: „Brana Cvetković“, „Jelena Balšić“, „Marko Miljanov“, „Milan Rakić“ „Vukova nagrada“, „Branko Ćopić“, „Jefimijin vez“ i slično. 

Izuzetnu pažnju književne kritike i publike privukla je i najnovija Lakićevićeva knjiga priča Ljubavni registar (2024), koja predstavlja karakteristični produžetak ranijih njegovih pripovijednih knjiga Guslar na harmonici (2000), Ludački rukopis (2008), Slatka je muzika (2015). Tematski okvir u pričama Dragana Lakićevića veoma je raznovrstan, a naglašeno obuhvata uspomene iz svijeta djetinjstva, školovanja i odrastanja, u poslijeratnim godinama socijalističkog bratstva i jedinstva.

Takođe su tematizovana iskušenja studenstkog života, ali još više i srednjih godina, stvarni ili izmišljeni ljubavni zapleti, minhauzenovska mašta ostavljenih ljubavnica ili ljubavnika, tragična stradanja pojedinaca u građanskim ratovima 90-tih godina i sl. U Lakićevićevim pričama prikazane su raznolike svakodnevne životne situacije, a iznad svega radosti i stradanja običnog čovjeka koji se protiv svoje volje zatekao u kovitlacu istorije i surovog svakodnevnog života, a samo je želio i pokušavao da opstane u ličnim prostorima sreće i porodičnog mira.

Kao izrazito vješti pripovjedač, sa izrazitim senzibilitetom za jezik i njegovu melodiju, a kao majstor zapleta, višeglasnih perspektiva naratora, dramatizovanih dijaloga i lirskih meditacija, Lakićević je u Ljubavnom registru stvorio uzbudljivu knjigu priča koja čitaoca uvodi u raznolike, karnevalski raskošne doživljaje svijeta i života.

Na kraju ovoga sažetoga obrazloženja naglašavamo da je Svetozar Ćorović (1875-1919), kao nesumnjivi današnji klasik srpske književnosti, a pri tome pisac sa sposobnošću izrazitog ukrštanja zavičajnog i univerzalnog u doživljaju svijeta i u karakteru junaka, bio posvećen neprestanom razotkrivanju izazovnih tajni prožimanja pripovijedne stvarnosti i imaginacije.

U toj ravni su i dvojica ovogodišnjih nagrađenih književnika, Radomir Uljarević i Dragan Lakićević, autentični sljedbenici te vertikale srpske književnosti, koja se temelji i naglašeno traje od usmene narodne pripovijetke, od priča Stefana Mitrova Ljubiše i Sime Matavulja, Petra Kočića i Iva Ćipika, preko Nika Bartulovića i Branka Ćopića, magistralnog Iva Andrića, sve do Radoslava Bratića i Jovana Radulovića. Imajući sve to u vidu, književnici Radomir Uljarević i Dragan Lakićević svakako su dostojni nosioci ovogodišnje nagrade koja nosi ime „Svetozara Ćorovića“.