Duško Kovačević

Papa Franjo

"Mediteran je rodio Evropu, dugo je bio veći i značajniji od nje, odavno više nije", zapisao je pisac Predrag Matvejević u čuvenoj knjizi Mediteranski brevijar, prevedenoj na 23 jezika. Upravo ovaj citat postavio sam skoro na svom Fejsbuk nalogu. Zar istu hipotezu ne možemo primijeniti i na Vatikan odnosno papinstvo kada je u pitanju novovjekovna Evropa? S druge strane, francuski filozof Mišel Onfre u eseju Život i smrt Evrope napisao je –da se Evropa rađa preobraćenjem cara Konstantina na hrišćanstvo, 312. godine.

Пише: Duško Kovačević Види све колумне

Za razliku od Vizantije, čija je imperijalna bit počivala na Kodeksu i Novelama cara Justinijana, gdje piše ,,da je izvor sveg bogatstva crkve velikodušnost cara“, u zapadnom svijetu papa je bio visoko iznad cara, carstva, pa i same crkve. Ta papina metadominacija nazivala se papocezarizmom. Mnogi istoričari i sociolozi religija pobornici su mišljenja da je prenaglašena uloga pape (što je smetalo Vizantiji) suštinski dovela do Velikog raskola 1054, kada se crkva podijelila na istočnu i zapadnu.

Nekoliko stoljeća kasnije isto 'nadahnuće' (negiranje papskog primata) dovešće do raskola u zapadnom svijetu, kada na scenu stupa Luterov protestantizam. Dakle, zahvaljujući papama i uprkos papama Evropa će stasavati u čestim mijenama kroz hugenotske i tridesetogodišnje vjerske ratove. Vatikan nikada nije odustao od papskog 'sveprimata', pa je Prvi vatikanski koncil (decembar 1869 – jul 1870) i zvanično potvrdio oboženi status pape: ,,Ako Papa, kao službena osoba ('ex cathedra') donosi za Crkvu neku konačnu odluku o vjeri ili moralu, onda je ta odluka po sebi nepogrješiva i nepromjenjiva. I nije potrebna suglasnost Crkve".

Naravno, uspostavljanjem protestantskog hrišćanstva papina moć znatno će oslabiti u Evropi, ali će se protegnuti na novi svijet, pogotovo na Latinsku Ameriku, iz koje nam je došao i skoro upokojeni papa Franjo. Iako je po legendi Staljin šeretski pitao – 'koliko tenkovskih divizija ima Vatikan, politička moć i uticaj pape Ivana Pavla II odigrala je ključnu ulogu u razgradnji Staljinovog crvenog carstva devedestih godina 20. vijeka.

I posle ovog krajnje uprošćenog istorijata papskog crkvenog i svjetovnog primata, evo nas kod našeg pape Franja. Namjerno i sa razlogom kažem 'našeg' jer nijednog papu do sada nekatolički svijet nije volio kao papu Franja. Protivrječnost i antonimija papine zavičajne Latinske Amerike kao da su se prelile u njegov katakter i na njegov put. Čudna je i teško shvatljiva sinteza Hristosa i komunizma u južnoameričkom katoličkom redu (sveštenstvu). Ali zar ideja komunizma u svojoj biti nije hrišćanska? Komunizam kao surogat religija u odnosu na hrišćanstvo inspirativna tema, a o njoj je pisao i jedan od najvećih pravoslavnih teologa dvadesetog vijeka – Georgije Florovski.

Iako je jezuitski vaspitni sistem, kojem je pripadao papa Franjo, od sveštenika stvarao pokornog, poslušnog i odanog člana katoličke crkve, papa Franjo je bio sve samo ne poslušan i pokoran – odan svakako jeste. Papa je rado isticao da voli knjige Dostojevskog, koga pravoslavna crkva drži na uzvišenoj poziciji, sa koje je genijalni Dostojevski propitivao i provjeravao prirodu i porijeklo hrišćanstva.

Papa Franjo je u stvari bio zakleti pristalica odluka čudesnog i kontroverznog Drugog vatikanskog koncila, koji je trajao nevjerovatne tri godine (1962–1965). Drugi vatikanski koncil bio je najvažniji crkveni događaj 20. stoljeća. Sabor je bio okrenut prema aggiornamentu ('posadašnjenju'), tj. otvaranju ka modernom društvu, a odvijao se pod neformalnim sloganom: crkvu treba provjetriti. To isto je radio papa Franjo tokom cijele svoje službe, iako su i on i zaključci Drugog vatikantskog sabora imali snažne protivnike u katoličkoj crkvi.

I pri kraju, upozorio bih na opreznost kada su u pitanju izjave pape Franja. Mnoge od njih su krivotvorene, a to jeste zamka interneta. Najpoznatija je sljedeća: ,,Nije nužno vjerovati u Boga da biste bili dobar čovjek. Tradicionalno vjerovanje u Boga čak je pomalo zastarjelo. Netko može biti duhovan, ali ne i religiozan. Nije nužno ići ni u crkvu, ni davati joj novac. Za mnoge crkva može biti i priroda. Neki od najboljih ljudi kroz povijest nisu vjerovali u Boga dok su se mnoga najgora djela radila u Njegovo ime".

Ovih dana u nekrolozima posvećenim papi često nailazimo na komentar da je papa bio čovjek koji nije volio moć i raskoš Vatikana, što je tačno. On je bio otac siromašnih, odbačenih i neshvaćenih. Ali ako je ponekad i prigrlio snagu Vatikana – onda je to bilo u korist plemenitosti, u naporu približavanja udaljenih i posvađanih, i to sigurno nije bila poza. Osjećao je to svijet, nepogrešivo.

Papa Franjo je bio veliki papa i veliki čovjek. Jedan od najvećih. Za takav sud nije potrebna vremenska distanca o kojoj govori istoriografija.

Slava mu!