PRIJE 19 GODINA

Na današnji dan potpisan Dejtonski sporazum

Na današnji dan 1995. godine u Parizu je potpisan Opšti okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini, poznatiji kao Dejtonski mirovni sporazum, kojim je okončan rat u BiH koji je trajao od 1992. Godine.Sporazumom je precizirano ustavno uređenje BiH kao složene zajednice, sastavljene od Federacije BiH i Republike Srpske, i tri konstitutivna naroda.

Dejtonski mirovni sporazum je potpisan 14. decembra u Jelisejskoj palati u Parizu, gdje su učestvovale velike svjetske sile i predstavnici tri strane u BiH, te predsjednici zemalja regiona Alija Izetbegović (BiH), Slobodan Milošević (Srbija) i Franjo Tuđman (Hrvatska). 

Dejtonski sporazum parafiran je prethodno u bazi kod Dejtona, u američkoj državi Ohajo.

Mirovnim sporazumom je precizirano ustavno i pravno uređenje BiH kao složene države, sastavljene od Federacije BiH i Republike Srpske, te tri konstitutivna naroda.

Prema ovom sporazumu, Federaciji BiH je pripalo 51, a Republici Srpskoj 49 odsto zemlje. Formiran je Distrikt Brčko, kao posebna teritorijalna jedinica. Glavni autoritet u tumačenju sporazuma je Kancelarija visokog predstavnika u BiH (OHR).

Takođe, Dejtonski sporazum je najveća ovlašćenja dao entitetima i naznačio osnovna ovlašćenja za nivo zajedničkih državnih organa.

Potpisnici su se tada obavezali da međusobne odnose regulišu prema Povelji Ujedinjenih nacija UN, Završnom helsinškom aktu i drugim dokumentima Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju OEBS, kao i na međusobno poštovanje suvereniteta i rješavanje nesporazuma na miroljubiv i demokratski način.

Sporazum koji je poznat i kao Parisko-dejtonski mirovni sporazum ima ukupno 11 aneksa, koji pokrivaju vojne, političke i civilne aspekte mirovnog dogovora, kao i regionalnu stabilizaciju. Aneks četiri tog sporazuma je i danas Ustav BiH.

Inače, do dejtonskog parafa je došlo poslije tronedjeljnih pregovora čelnika BiH, Hrvatske i Savezne Republike Jugoslavije, uz posredovanje SAD-a.

Tačnije, Dejtonski sporazum je bio kulminacija "Šatl diplomatije" koju je otpočeo Riičard Holbruk sa svojim timom, pod sponzorstvom SAD-a. Taj dokument je, u čemu se slažu mnogi stručnjaci, nastao pod snažnim uticajem i pod pritiskom međunarodne zajednice.

Međutim, početkom 2008. godine je otkriveno da je originalni primjerak Dejtonskog mirovnog sporazuma izgubljen. Nakon što je Skupština BiH zatražila novi primjerak, Francuska je poslala ovjerenu kopiju tog dokumenta.

Tokom 19 godina bilo je nekoliko bezuspješnih pokušaja ustavne reforme Dejtonskog sporazuma, a prema mišljenjima mnogih međunarodnih funkcionera ovaj sporazum je već davno prevaziđen, dok u RS-u još smatraju da se izvorni elementi Dejtonskog sporazuma moraju i dalje primjenjivati, piše AA.

Ovim povodom su danas na sesiji Kruga 99 govorili uvodničari Hatidža Hadžiosmanović, bivša predsjednica Ustavnog suda BiH te profesori Senadin Lavić, Lada Sadiković i Mirko Pejanović. 

Njihov zajednički stav je da je Dejtonski sporazum donio mir u BiH nakon toliko godina besmislenog ubijanja, početak izgradnje mira u državi BiH, integritet i međunarodno-pravni subjektivitet BiH, kao i vojne, mirovne i civilne snage za provođenje tog sporazuma, "ali je nakon toga uslijedio košmar“.