Ivan Mijanović [ Dopisnik RTCG iz Brisela ]

Izvještaj EK: Povećan broj istraga i optužnica u slučajevima visoke korupcije, ali nedostaje presuda

Rezultati istraga i krivičnog gonjenja u slučajevima korupcije na visokom nivou se nastavljaju poboljšavati, ali mali broj pravosnažnih osuđujućih presuda i nedostatak efikasnih i odvraćajućih kazni doprinose percepciji nekažnjivosti, navodi se u Izvještaju o vladavini prava za 2025. za Crnu Goru, koji je objavila Evropska komisija (EK).

Percepcija među stručnjacima, građanima i poslovnim rukovodiocima je da je nivo korupcije u javnom sektoru ostao visok.

“U Indeksu percepcije korupcije Transparensi internešenela za 2024. godinu, Crna Gora ima 46/100 ocjenu i rangirana je na 65. mestu u svijetu. Ova percepcija je ostala relativno stabilna tokom proteklih pet godina. Specijalni Eurobarometar o korupciji iz 2025. godine pokazuje da 88% ispitanika smatra da je korupcija široko rasprostranjena u njihovoj zemlji (prosjek EU 69%) i da se 24% ispitanika osjeća lično pogođenim korupcijom u svakodnevnom životu (prosjek EU 30%). Što se tiče preduzeća, 79% kompanija smatra da je korupcija široko rasprostranjena (prosjek EU 63%), a 47% smatra da je korupcija problem u poslovanju (prosjek EU 35%). Štaviše, 21% ispitanika smatra da postoji dovoljno uspješnih krivičnih gonjenja da bi se ljudi odvratili od koruptivnih praksi (prosjek EU 36%), dok 32% kompanija vjeruje da su ljudi i preduzeća uhvaćeni u podmićivanju visokog zvaničnika na odgovarajući način kažnjeni (prosjek EU 33%)”, navodi se u izvještaju.

Javna komunikacija i transparentnost Sudskog i Tužilačkog sajveta se poboljšavaju, ali, kako je ocijenjeno, još uvijek postoji prostor za poboljšanje kako bi se obezbijedila potpuna transparentnost u objavljivanju obrazloženih odluka o unaprjeđenjima, imenovanjima i disciplinskim postupcima.

Postignuta su određena poboljšanja u pogledu efikasnosti, dok značajni zaostaci i dalje postoje u upravnim postupcima. Sprovođenje strategije za borbu protiv korupcije za period 2024-2028. i njenog akcionog plana za period 2024-2025. je u toku, ali i dalje postoje izazovi u vezi sa praćenjem njene primjene.

“Rezultati istraga i krivičnog gonjenja u slučajevima korupcije na visokom nivou se nastavljaju poboljšavati, ali mali broj pravosnažnih osuđujućih presuda i nedostatak efikasnih i odvraćajućih kazni doprinose percepciji nekažnjivosti”, istie se u izvještaju.

Dodaje se da su kapaciteti ljudskih resursa u borbi protiv korupcije su se blago povećali, ali su generalno i dalje nedovoljni. Agencija za sprečavanje korupcije nastavila je da obavlja svoje zadatke, uprkos izvesnim poremećajima izazvanim istekom mandata njenog rukovodstva, neefikasnim upravljanjem i ograničenjima resursa.

Uspostavljen je okvir za inkluzivne zakonodavne procese, ali i dalje postoje izazovi u pogledu efikasnosti javnih konsultacija. Duboka institucionalna i politička kriza nastala je zbog odluke Skupštine da jednostrano proglasi penzionisanje sudije Ustavnog suda, što izaziva zabrinutost u vezi sa poštovanjem nezavisnosti Ustavnog suda. 

U izvještaju o stanju u vladavini prava u Crnoj Gori navodi se da i pored toga što Crna Gora radi na sprovođenju Strategije reforme pravosuđa za period 2024-2027. i pratećeg akcionog plana za period 2024-2025. godine, sve planirane aktivnosti za 2024. godinu nijesu u potpunosti sprovedene.

“Što se tiče aktivnosti za 2024. godinu, 22,1% je u potpunosti sprovedeno, 58,4% djelimično, a 19,5% nije sprovedeno”, navodi se u izvještaju.

Takođe, konstatuje se da je sprovođenje prethodno izmijenjenog pravnog okvira dalo je neke početne pozitivne rezultate, dok sastav Sudskog i Tužilačkog savjeta tek treba da se dodatno poboljša.

“Nadalje, Zakon o Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT) i dalje ima nedostataka, jer ključne preporuke Venecijanske komisije u vezi sa povećanom odgovornošću, jasnijim operativnim okvirima, jačom zaštitom ličnih podataka i strategijom za smanjenje značajnog zaostatka u slučajevima još uvek nijesu sprovedene”, dodaje se u izvještaju.

Nedostatak posebnog zakona o radnim pravima sudija i dalje predstavlja izazov.

“Trenutno postoje dva suprotstavljena zakona, a još nije usvojen poseban zakon o pravima u vezi sa radom, uključujući kriterijume za penzionisanje, za sve sudije i tužioce, uključujući i sudije Ustavnog suda, kako je preporučila Venecijanska komisija”, navodi se izmđu ostalog u pregledu stanja u vladavini prava u Crnoj Gori.

Podsjeća se da je novi predsjednik Vrhovnog suda imenovan jednoglasno, dok popunjavanje sudskih i tužilačkih pozicija tek treba da se obezbijedi.

Navodi se i da kašnjenja u imenovanju članova u Savjeta Agencije za audio-vizuelne medijske usluge i Radio Televizije Crne Gore ometaju sprovođenje medijskog zakonodavnog okvira.

“Tokom izvještajnog perioda, Skupština dva puta nije uspjela da imenuje nove članove Savjeta Agencije za audiovizuelne medijske usluge (AMU) i odložila je pokretanje postupka imenovanja za Savjeta Radio-televizije Crne Gore (RTCG). Potpuna implementacija zakonodavnih poboljšanja uvedenih novim zakonima, uključujući i transparentna i na zaslugama zasnovana imenovanja, tek treba da se postignu kako bi se osiguralo pravilno funkcionisanje i puna nezavisnost AMU i RTCG”, navodi se u izvještaju EK o vladavini prava u Crnoj Gori.

Ističe se da su pravila o transparentnosti informacija o vlasništvu nad medijima su poboljšana, ali samo u vezi sa pružaocima medijskih usluga .

“Zakonske odredbe koje regulišu transparentnost raspodjele javnih sredstava za medije još nijesu u potpunosti sprovedene. Zakonski okvir o pristupu informacijama tek treba da se izmijeni, ali postoje značajni izazovi u obezbjeđivanju njegove efikasne primjene. Vlasti nastavljaju da pružaju brze i efikasne institucionalne i odgovore organa za sprovođenje zakona na nove slučajeve nasilja nad novinarima”, navodi se u izvještaju.