Tufik Softić

Arhivi iz bivše fabrike celuloze do danas nema traga

Bivši radnici beranske fabrike celuloze i papira aktuelizovali su pitanje potrage za arhivskom građom koja je nestala iz ove davno ugašene i zatvorene kompanije, bez koje jedan dio njih ne može regulisati neka osnovna pravo, kao što je na primjer pravo na penziju.

Oni traže da se utvrdi šta se desilo sa personalnom i finansijskom dokumentacijom tog preduzeća za period od 1963. do 2004. godine, kada je fabrika privatizovana i ptotom do temelja unišetena.

Fabrika celuloze i papira je otvorena 1963. i radila je sve do 1989. godine, kada je zatvorena, odmah nakon AB revolucije. Potom je 1997. godine otvoren samo papirni blok, koji je opet otišao u stečaj 2004. Privatizacija nije uspjela, i vrlo brzo iz fabrike je počelo da se odnosi sve što vrijedi, od starog papira, do starog gvožđa.

Opština Berane je još 2015. godine prijavila Upravi policije da su iz bivše upravne zgrade nestala kompletna dokumenta, među kojima su se, između ostalog, nalazile platne liste koje služe za popunjavanje obrasca M4, prilikom odlaska radnika u penziju.

Bišvi radnici ističu da slučaj nije rasvijetljen ni do danas i da se oni zbog toga suočavaju sa ozbiljnim problemima.

“Dokumentacija je, prema našim saznanjima, iznešena iz upravne zgrade i natovarena na kamion. Da li je završila na nekom od smetlišta ili je prodata otkupljivačima starog papira, ne znamo” – kažu neki od njih.

Nestanak obimne dokumentacije prvi je tada prijavio jedan os tarih knjigovođa koji je u poslednjih trideset godina, nakon zatvaranja fabrike, u vrijeme AB revolucije, bio radno angažovan da bivšim radnicima fabrike celuloze i papira izdaje neophodne dokumente.

On je bio zaprepašćen kada je vidio da je sva finansijska dokumentacija fabrike celuloze i papira za period od četiri decenije nestala iz upravne zgrade, i slučaj prijavio.

Iz policije su ranije saopštili da su slučaj nestanka arhivskog materijala iz nekadašnje fabrike celuloze i papira predali Područnom organu za prekršaje i da je nakon toga, na osnovu Zakona o arhivskoj djelatnosti, radi daljeg postupanja predmet proslijeđen Državnom arhivu.

Jedino što je mogla uraditi, tadašnja lokalna uprava u Beranama formirala je komisiju koja je uspjela da spasi i arhivira samo neznatan dio dokumenata. Oni su potom pretražili staru fabričku upravnu zgradu i sakupili nešto dokumentacije koja je bila razbacana svuda.

Dokumentacija koja je pronađena sklonjena je pri opštinskoj arhivi. Radi se o svega pet odsto od ukupne dokumentacije koja je pripadala ovoj fabrici, dok je sve ostalo nestalo.

Da je dokumentacija najvjerovatnije uništena nakon što je fabrika papira prestala da radi i upravna zgrada ostala prazna i neobezbijeđena.

Neki pod poslednjih rukovodilaca prije privatizacije potvrdilo je da se do 2004. godine sve uredno čuvano, i da samo privatni vlasnici mogli znati šta se poslije dešavalo.

U trenutku kada je privatizacije propala i fabrika prestala da radi, privatni vlasnici nisu učinili ništa da se ta arhivska građa sačuva. Logočno je bilo da su je predali ili Opštini, ili državnom arhivu. Ali, kada je prepušteno da se iz fabrike iznese sve što vrijedi, mašine i sva oprema, poslednje o čemu se razmišljalo je bila arhiva.

Ostao je, tako, bez pitanja odgovor da li je neko ušao sa namjerom da uništi arhivsku građu koja je bila u upravnoj zgradi, ili je u pitanju nemar privatnih vlasnika.

Kroz fabriku celuloze i papira i kasnije fabriku papira, za četiri decenije prošlo je oko petnaest hiljada radnika. Arhive i pisanog traga o tome više nema. Mnogi neće moći da ostvaruju neka elementarna prava ako je dokumentacija uništena ili joj se ne uđe u trag, zašta sada nema nikavih izgleda.

O tome kako danas izgleda takozvana upravna zgrada i kancelarije gdje je čuvana vrijedna arhiva, Portal RTCG je ranije pisao uz video i foto zapise, kao i svjedočanstvo i rezignaciju poslednjeg direktora prije privatizacije Milića Joksimovića.

Da li je u međuvremenu vršena bila kakva potraga i istraga, do danas se ne zna, niti je znao o tome nešto reći bilo ko od sagovornika koje je naš portal iznova kontaktirao.