Ivan Mijanović

PREGLED EKONOMSKIH KRETANJA

Prihodi budžeta veći od planiranih, inflacija usporava

Snažna privatna potražnja podržala je veći prihod od planiranog budžeta u prvih osam mjeseci 2024, navodi se u Pregledu ekonomskih kretanja u zemljama kandidatima i pred-kandidatima za članstvo u EU, koji se odnosi na treći kvartal 2024.

„Ukupni prihodi su porasli za 8,2% u odnosu na isti period prethodne godine. Prihodi od PDV-a i akciza porasli su za 14,9% i 13,9% u odnosu na isti period prethodne godine. Poboljšana poreska disciplina i primjena progresivnog oporezivanja dobiti su povećali prihode od poreza na dobit preduzeća, koji su porasli za 44,4% u odnosu na isti period prethodne godine, dok su prihodi od poreza na dohodak fizičkih lica porasli za 42,6% u odnosu na isti period prethodne godine, u skladu sa povećanjem zaposlenosti i plata. Socijalni doprinosi su porasli za 10,6% u odnosu na isti period prethodne godine“, navodi se u dokumentu Evropske komisije.

Konstatuje se da su u istom periodu budžetski rashodi porasli za 15,8% u odnosu na isti period 2023. godine.

„Glavni pokretači tekućih rashoda bili su veća potrošnja na socijalne transfere zbog povećanja minimalnih penzija, plaćanja kamata i tekućeg održavanja. Transferi socijalnog osiguranja veći su 24% u odnosu na isti period prethodne godine, uz najveće povećanje penzijskog i invalidskog osiguranja (34%), dok su sredstva za višak radne snage smanjena za 8% u odnosu na isti period prethodne godine“, ističe se u pregledu.

Kao ključni događaj ističe se usvajanje rebalansa budžeta za 2024. godinu uz set zakona (o radu, PDV-u, porezu na dobit pravnih lica, porezu na dohodak fizičkih lica, akcizama, doprinosima za obavezno socijalno osiguranje i o oslobađanju od kamate na dospjeli porez), što je bilo potrebno za implementaciju Fiskalne strategije i programa Evropa sad 2.

„Od oktobra, implementacija programa Evropa sad 2 rezultirala je sa dvije velike promjene - značajnim povećanjem minimalnih plata na prosejčnih 700 eura sa sadašnjih 450 i promjenama u penzijskim doprinosima. Doprinosi zaposlenih za Fond PIO biće smanjeni sa 15% na 10%, dok će doprinosi poslodavaca (5,5%) biti ukinuti“, objašnjeno je u dokumentu.

Takođe, konstatuje se da je kreditna agencija Standard & Poor’s 2. septembra povisila kreditni rejting Crne Gore sa B na B+ sa stabilnim izgledima zbog smanjenja javnog duga, snažnog rasta BDP-a i kontinuiranog napretka u strukturnim reformama povezanim sa procesom pristupanja Crne Gore EU.

„Moodi's je 30. septembra povisio kreditni rejting Crne Gore sa B1 na Ba3, sa stabilnim izgledima, zbog jakih srednjoročnih izgleda za rast i poboljšane fiskalne stabilnosti, što se pripisuje nižem javnom dugu povezanim sa završetkom autoputa Bar-Boljare“, navodi se u pregledu ekonomskih kretanja.

U dijelu koji se odnosi na realni sektor konstatuje se da je Zavod za statistiku Crne Gore 18. septembra objavio konačne podatke o BDP-u za 2023. godinu, „neznatno revidirajući realnu stopu rasta na 6,3% međugodišnje, u odnosu na prethodnu procjenu od 6%“.

Međutim, navodi se da je ekonomski rast je usporen u drugom kvartalu 2024. usljed kontrakcije izvoza i snažnog oporavka uvoza.

„Kao rezultat toga, realni BDP je porastao 2,7% međugodišnje u drugom kvartalu, što je pad sa 4,4% međugodišnje u K1, i znatno ispod stope od 7,3% međugodišnje u istom periodu godinu dana ranije. Privatna potrošnja, podržana povećanjem minimalnih penzija na početku godine, porasla je za 9,9% u odnosu na isti period prethodne godine“, ističe se u pregledu ekonomskih kretanja.

Usporavanje inflacije

Nakon kratkog prekida u aprilu (5,8% međugodišnje) nastavljen je opadajući trend rasta potrošačkih cijena i inflacija je u avgustu usporila na 2% međugodišnje.

„U periodu januar – avgust godišnje prosječne potrošačke cijene porasle su za odjeću i obuću (za 6% međugodišnje), kao i za stambeno-komunalne usluge, uključujući električnu energiju (4,4%), dok su cijene restorana i hotela porasle za 4% u odnosu na isti period prethodne godine“, ističe se u procjenama.

U međuvremenu, ocijenjeno je da su cijene hrane i transporta pale su za 0,1% i 0,7% u odnosu na isti period prethodne godine.