Jacek Lepjarc  [ DW ]

14. 10. 2025. 14:26

Napad na gasovod Sjeverni tok: zašto je Tusk protiv izručenja Njemačkoj?

Volodimir Z. se od kraja septembra 2025. nalazi u istražnom zatvoru u Varšavi i čeka odluku o mogućem izručenju Njemačkoj. Za tim 46-godišnjim Ukrajincem bila je raspisana međunarodna poternica te je uhapšen 30. septembra 2025. Poljska ga je uhapsila na zahtjev njemačkog Saveznog državnog tužilaštva u Karlsrueu, koje ga sumnjiči da je učestvovao u napadu na gasovod Nord Stream (Sjeverni tok) u septembru 2022. Okružni sud u Varšavi produžio mu je istražni zatvor prošle nedelje za dodatnih 40 dana, do 9. novembra.

Njemački zahtjev za izručenjem doveo je liberalno-konzervativnog premijera Donalda Tuska u političku dilemu. Berlin je, uprkos povremenim tenzijama, i dalje strateški partner poljske vlade levog centra. Osim toga, Tusk želi da ponovo predstavi Poljsku kao pravnu državu nakon godina kršenja zakona pod prethodnom nacionalno-konzervativnom vladom.

S druge strane, uPoljskojvlada širok politički konsenzus – gotovo sve stranke smatraju da je uništenje gasovoda Sjeverni tok bilo u poljskom interesu i da napadač zaslužuje priznanje, a ne kaznu.

Nije eksplozija problem, nego izgradnja

Nakon hapšenja osumnjičenog Tusk je istakao da će o njegovoj sudbini odlučivati nezavisne sudije. Ipak, nije krio da se protivi izručenju. „Problem sa Sjevernim tokom 2 nije u tome što je dignut u vazduh. Problem je u tome što je uopšte izgrađen“, napisao je liberalno-konzervativni političar na platformi Iks. Dodao je i da „nije u interesu Poljske, niti u skladu sa osećajem pristojnosti i pravičnosti, optužiti tog čovjeka ili ga izručiti drugoj državi“. To je izjavio prošlog utorka tokom posjete litvanskoj premijerki Ingi Ruginiene.

Tuskov bliski saradnik, koordinator tajnih službi Tomaš Siemoniak, izjavio je da je zadatak tužilaštva „uvjeriti sud da bi izručenje Njemačkoj bila loša odluka“. Takođe je izrazio sumnju u to da li su dokazi da je upravo ta osoba povezana sa eksplozijom gasovoda dovoljno uvjerljivi.

Tusk je otvorenom podrškom Volodimiru Z. pokušao da ublaži kritike desno-konzervativnih krugova. Proevropskog i Njemačkoj sklonog političara desnica često optužuje da je „njemački agent“. Tokom protesta protiv ilegalnih migranata održanog u subotu u Varšavi, opozicioni lider Jarosłav Kačinjski optužio je Tuska da želi da od Poljske napravi „njemački protektorat“. Desničarski aktivista Robert Bakievič nazvao je premijera „službenikom Njemačke“ te izjavio da je „imperijalna Njemačka jednako opasna kao i Rusija“.

Kritike i iz Mađarske

Desno-konzervativna opozicija odmah je iskoristila njemački zahtjev za izručenje kao povod za napad na vladu. „Tuskova država želi ida izruči uhapšenog Ukrajinca Njemcima“, upozorio je bivši zamjenik ministra spoljnih poslova Pavel Jablonski iz stranke Pravo i pravda (PiS). U Njemačkoj, tvrdi on, Volodimiru Z. prete „političke represije“, jer se „svako ko napadne njemačko-ruski savez u Saveznoj Republici Njemačkoj smatra neprijateljem“, napisao je Jablonski na Iksu.

Kritika je stigla i iz Mađarske, iako iz sasvim drugačijih razloga. Mađarski ministar spoljnih poslova Peter Sijarto izrazio je „šokiranost“ Tuskovim stavom. „Ne želimo Evropu u kojoj premijeri brane teroriste“, napisao je na Iksu.

Sjeverni tok – osjetljiva tema za Poljsku

Projekat Sjeverni tok, koji su 2005. politički pokrenuli njemački kancelar Gerhard Šreder i ruski predsjednik Vladimir Putin, od početka je smetao Poljskoj. U početku je Varšava bila zabrinuta zbog gubitka prihoda od tranzitnih naknada, jer se ruski gas do tada u zapadnu Evropu dopremao kroz Poljsku. No, s porastom tenzija oko Ukrajine u prvi plan su došli geopolitički razlozi.

Još 2006. tadašnji ministar odbrane Radosłav Šikorski uporedio je gasovod Sjeverni tok sa paktom Hitler–Staljin iz 1939. godine. Od tada je poljska kritika njemačko-ruskog energetskog projekta stalna tema u poljsko-njemačkim odnosima, bez obzira na to ko je bio na vlasti u Varšavi.

Poljski mediji sada se pitaju zašto je Volodimir Z. uhapšen baš sada. Potjernica je, naime, izdata prije godinu dana, a osumnjičeni je navodno bio unapred upozoren i uspio da pobjegne u Ukrajinu. Nejasno je zašto se vratio u Poljsku. Još tada je Tusk poručio njemačkim političarima koji su podržavali Sjeverni tok 1 i 2 da bi „trebali da ćute i da se izvine“.

Suđenje u Poljskoj?

Prema nagađanjima varšavskog portala OKO.press, poljska vlada je željela hapšenjem da pokaže da sarađuje sa Njemačkom, jer joj je stalo do toga da i njeni nalozi za hapšenje budu sprovedeni u zapadnim zemljama.

Poljski mediji navode da postoji i izlaz iz dileme u slučaju Volodimira Z. Naime, i u Poljskoj se vodi istraga o eksploziji gasovoda Sjeverni tok, a u tom postupku on ima status svedoka. Nedavno je i ispitan. „Ako protiv njega bude podignuta optužnica u Poljskoj, sudiće mu poljski sud“, piše OKO.press.. Ukrajinac već tri godine živi u Poljskoj i vodi građevinsku firmu u blizini Varšave.

Konzervativni trust mozgova Klub Jagielonski vidi u njemačkom zahtjevu za izručenjem priliku za Tuska. „Odbijanjem zahteva Tusk može ubiti dve muve jednim udarcem: pokazati odlučnost prema Berlinu i ojačati svoju pregovaračku poziciju prema Ukrajini“, navodi se u njihovoj analizi. Time bi, smatraju, Tusk oslabio optužbe desno-konzervativne opozicije da je njegova politika previše popustljiva prema Njemačkoj.