Iva Manojlović  [ DW ]

13. 10. 2025. 10:43

Srpska lista preuzela vlast na sjeveru Kosova

Srpska lista, najveća partija Srba na Kosovu, očekivano je odnijela pobjedu u devet od deset opština sa većinski srpskim stanovništvom, na lokalnim izborima održanim 12. oktobra 2025. Prema preliminarnim rezultatima Centralne izborne komisije (CIK), u opštini Klokot Srpska lista dobila je 41,6 posto glasova, te će odluka o izboru gradonačelnika ovdje biti donijeta u drugom krugu.

Predsjednik Srpske liste Zlatan Elek ubjedljivu pobjedu je proglasio u svih deset opština, navodeći da u četiri opštine sjeverno i šest opština južno od Ibra ova stranka ima „dvotrećinsku većinu“. Poseban akcenat je, međutim, stavio na četiri opštine na sjeveru.

„Ono što je najbitnije za nas jeste da su četiri opštine na sjeveru vraćene onima kojima pripadaju, našim građanima, koji su danas rekli hemijskom olovkom i svojim glasom da je Srpska lista sjeverno od Ibra odnijela ubjedljivu pobjedu", rekao je Elek na konferenciji za medije.

Srpskoj listi je pobjedu u opštinama gdje pretežno žive Srbi čestitao i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić.

„Stranka je posle naše države, posle naše Srbije, uvijek najvažnija. Ponosan sam na vas, na vašu borbu, narod na Kosovu i Metohiji. Iako su nas otpisivali uspjeli smo da se izborimo. Ne mogu da ukinu srpsko ime i prezime i nikada neće“, naveo je Vučić u telefonskom razgovoru u štabu Srpske liste u Sjevernoj Mitrovici, nakon čega je uslijedilo uobičajeno skandiranje „Aco Srbine“.

Tri godine kasnije

U lokalne skupštine predstavnici Srba vraćaju se nakon bojkota lokalnih izbora u aprilu 2023. godine. Tome je prethodio izlazak Srba iz kosovskih institucija u novembru 2022. godine, čime je, za kosovske Srbe, otpočela možda i najveća institucionalna i politička kriza.

U međuvremenu je vlada Aljbina Kurtija sprovela niz radikalnih mjera, u velikoj mjeri otežavajući život Srbima na Kosovu. Sada će predstavnici Srpske liste biti suočeni sa znatno izmijenjenim okolnostima, u odnosu na period kada su poslednji put sjedjeli u opštinskim klupama.

Stoga će, prema riječima Aleksandra Šljuke iz NVO Nova društvena inicijativa (NSI), nakon izbora uslijediti „proces obnavljanja lokalnih institucija koje će pokušati da ponovo uspostave funkcionalnu vezu sa zajednicom".

To se odnosi na zaustavljanje prakse usvajanja odluka koje su direktno pogađale lokalnu srpsku zajednicu – poput uklanjanja obilježja, murala i promjene naziva ulica – ali i na kadrovske promjene u lokalnim administracijama.

„Može se očekivati i pokušaj da se određene odluke ponište ili izmijene. Međutim, imajući u vidu aktuelnu institucionalnu blokadu na centralnom nivou, koju stara garnitura eksploatiše kako bi održala sebe na vlasti, kao kontratežu pomenutim naporima treba očekivati određeni otpor odlukama lokalnih vlasti", navodi Šljuka za DW.

Donošenje odluka na lokalu, ali i cjelokupna atmosfera na sjeveru, ističe on, zavisiće od načina saradnje dva nivoa vlasti. Upravo „kvazi-kohabitacija između lokalnog i centralnog nivoa vlasti može postati izvor konfrontacija", koje, smatra, ne moraju nužno biti nasilne.

„Konfrontacije će se sigurno manifestovati u institucionalnoj areni – kroz opstrukcije, osporavanja nadležnosti i sprovođenje mjera koje će ograničavati autonomiju lokalnih samouprava, naročito na sjeveru. Očekivano je da će se centralna vlast truditi da zadrži kontrolu i minimizuje efekte povratka legitimnih srpskih predstavnika, dok će nove opštine biti pod stalnim nadzorom i pritiskom".

Iako opasnost od ozbiljnijih vaninstitucionalnih tenzija „trenutno djeluje manje vjerovatna“, sagovornik DW ne isključuje tu mogućnost. U tome, kaže, posebnu važnost ima pozicioniranje Beograda i Prištine.

„Ako ostane represivna politika centra i pasivan pristup Beograda, kosovske Srbe očekuje težak period“, ocjenjuje politikolog Aleksandar Šljuka.

Sa druge strane, Besa Luža, politička analitičarka i profesorka na Univerzitetu u Prištini, u povratku Srba na čelo opština na sjeveru vidi potencijal za normalizaciju odnosa, a ne za konflikt i tenzije.

Ona ističe da je „dobra stvar to što su građani srpske nacionalnosti, odnosno Srpska lista i Vučić, izgleda shvatili da ne mogu imati uticaj ako ne učestvuju u političkom životu i institucijama na sjeveru", te napominje da se nada saradnji lokalnih vlasti sa centralnim insitucijama.

„Očekujem normalizaciju (odnosa), jer su sa scene uklonjeni elementi koji su podsticali sukobe – osim ako Vučićeva politika nastavi da se svodi isključivo na opstrukciju“, ističe Luža i dodaje:

„Obični građani su taoci Vučićeve politike i imaju vrlo malo prostora za djelovanje. Ali nakon formiranja kosovske vlade ili novih izbora, možda se pojave nove okolnosti koje će otvoriti više prostora za dijalog i saradnju".

Kurtijeva stranka u problemu

Izbori su u opštinama južno od Ibra bili znantno neizvjesniji. Funkcioneri u 17 od 38 opština biće izabrani u narednom izbornom krugu – među njima Priština i Južna Mitrovica. U drugom krugu izbora Pokret Samoopredjeljenje, stranka kosovskog premijera Aljbina Kurtija, na megdan će opozicionim strankama u 12 lokalnih samouprava.

Kada je riječ o glasovima za odbornike u lokalnih skupština, CIK je najavio da će oni biti prebrojani u toku današnjeg dana i da se rezultati mogu očekivati tokom sedmice.