Marsel Firstenau  [ DW ]

23. 07. 2025. 07:43

Njemačka deportuje u Avganistan: Kakva je uloga talibana?

U avionu koji je 18. jula poletio iz Lajpciga ka Kabulu nalazio se 81 muškarac, Avganistanci kojih je Njemačka htjela da se otarasi. Njemački ministar unutrašnjih poslova Aleksander Dobrint bio je zadovoljan: „Uspješno je organizovan još jedan let za deportaciju kriminalaca u Avganistan. Za teške prestupnike ne postoji pravo boravaka u našoj zemlji.“

Iz Dobrintove perspektive, demohrišćanske stranke (CDU/CSU) i Socijaldemokrate, koje su na vlasti od početka maja, time su ispunile jedno svoje obećanje. U koalicionom sporazumu zaista stoji sledeća rečenica: „Deportovaćemo u Avganistan i Siriju – počevši od kriminalaca i osoba koje predstavljaju bezbjednosni rizik.“

Dobrint govori o „promjeni politike“, mada je i pod starom vladom obavljen jedan let za deportaciju. On pritom imaju vidu takozvanu „ofanzivu vraćanja“ migranata koja je dogovorena sa SPD, sa ciljem da se zemlje porijekla više obavežu na to da prihvataju svoje državljane.

U slučaju Avganistana to je naročito teško i osjetljivo, jer Njemačka ne priznaje talibanski režim. Do sada ga je zvanično priznala samo Rusija.

Više od 11.000 Avganistanca mora da napusti Njemačku

Deportacija u Avganistan bilo je i prije povratka talibana na vlast. I tada su bile sporne zbog nestabilne bezbjednosne situacije, a danas su to zbog stalnog kršenja ljudskih prava.

Njemačka je od 2016. do sredine 2021. obavila 40 letova kolektivnih deportacija u Avganistan. Do tada je bilo vraćeno ukupno 1.104 muškarca.

Od povratka na vlast 2021. radikalni islamski fundamentalisti ponovo sistematski ugnjetavaju djevojčice i žene. Posle 20 godina građanskog rata, humanitarna situacija je katastrofalna. Pokušaj demokratizacije zemlje prema zapadnim standardima, u okviru vojne misije koju su predvodile SAD, definitvno je propao povlačenjem međunarodnih trupa.

Od tada je obavljen samo jedan deportacioni let, 30. avgusta 2024. vraćeno je 28 kriminalaca.

Prema aktuelnim podacima njemačke vlade, u Njemačkoj živi oko 446.000 Avganistanaca. Njih 11.423 mora da napusti zemlju: 9.602 njih imaju tzv. duldung, a 1.821 Avganistanaca ga nema. Duldung je privremena suspenzija deportacije i izdaje se, na primjer, zbog nedostatka putnih dokumenata, bolesti ili pohađanja škole ili stručne obuke.

Najavljene dalje deportacije, kontakti na tehničkom nivou, posrednik Katar

Portparol vlade Štefan Kornelijus najavio je u ponedeljak (21. jula) dalje deportacije: „To se ne završava jednim letom.“ Tom prilikom je potvrdio da je deportacija u petak sprovedena uz pomoć vlade Katara.

„Na tehničkom nivou redovno smo u kontaktu sa de fakto vladom Avganistana.“ Pritom je izbjegao da pomene riječ „talibani“. Na ovaj način, Njemačka želi da se suprotstavi mogućem tumačenju da talibanima daje neku vrstu međunarodnog legitimiteta.

Portparol njemačke vlade je rekao da dogovoreno da se dva predstavnika avganistanske administracije uključe u konzularna odeljenja u Njemačkoj, „kako bi se podržali dalji planirani letovi za deportaciju“.

List Frankfurter algemajne cajtung je još početkom jula izvijestio o razmatranjima povodom sada zvanično potvrđenog dogovora: „Kada je Njemačka prošlog avgusta prvi put posle više od tri godine deportovala Avganistance, islamisti su nagovestili da ne postoje jasna pravila za takve deportacije. Ukoliko bi ubuduće bilo još letova, pravila bi morala da se dogovore zajednički.“

Očigledno su sada kontakti između Njemačke i Avganistana dostigli novu dimenziju.

Međutim, kancelar Fridrih Merc je 18. jula naglasio: „Diplomatsko priznanje talibanskog režima uopšte nije tema. Nešto tako ne dolazi u obzir.“

Socijaldemokrata Ahmetović kritikuje kontakte s talibanima

Ipak, neki unutar koalicije smatraju da već postojeći kontakti idu predaleko. Adis Ahmetović, portparol za spoljnu politiku poslaničke grupe SPD u Bundestagu, iznjeo je svoju kritiku u listu Tagešpigel još prije nego što je javnost obaviještena o deportaciji:

„Trenutno ne može biti dijaloga sa grupacijom koja ženama i djevojčicama sistematski uskraćuje obrazovanje, rad i slobodu, koja vrši javno nasilje, progoni disidente i gazi osnovna ljudska prava.“

Međunarodni krivični sud (MKS) u Hagu izdao je naloge za hapšenje protiv talibanskog vođe Haibatule Ahundzade i vrhovnog sudije Avganistana Abdul Hakima Hakanija. Njima se na teret stavljaju zločini protiv čovječnosti. Prema navodima MKS-a, u Avganistanu su žene, djevojčice i LGBTQ-osobe izložene „neviđenom, bezobzirnom i neprekidnom progonu od strane talibana“.

Ahmetović je naloge za hapšenje ocijenio kao „jasan signal“ i dodao: „Ko tako drastično krši ljudsko dostojanstvo, nije legitiman sagovornik – ni diplomatski ni moralno.“

Šta kažu stručnjaci?

Međutim, stručnjak za Avganistan, Konrad Šeter iz Međunarodnog centra za proučavanje sukoba u Bonu (BICC) smatra da bi posle priznanja talibanskog režima od strane Rusije mogao da uslijedi i domino-efekat.

U intervjuu za DW, odmah nakon tog diplomatskog koraka, on je ukazao na bliske odnose Avganistana sa drugim državama, među kojima su Pakistan i Katar: ukoliko bi te zemlje slijedile ruski primjer, to bi moglo da stvori ozbiljan politički pritisak na zapadne zemlje. One bi tada morale da preispitaju svoj odnos prema talibanima.

„Upravo bi to moglo da pokrene diplomatsku dinamiku u koju talibani, zahvaljujući nedavnom ruskom potezu, sada polažu sve više nade“, smatra Šeter.

Oštru kritiku njemačke politike prema Avganistanu iznosi istraživačica mira i sukoba Nikol Dajtelhof sa Univerziteta u Frankfurtu na Majni. Deportacije su neprihvatljive ukoliko osobama u zemlji porijekla prijete mučenje ili nehumano postupanje, piše ona za Tagesešigel.

Osim toga, po njenom mišljenju, međunarodno povjerenje u Njemačku biće narušeno. Dajtelhof to smatra posebno problematičnim jer je njemačka vlada ukinula programe za prijem bivših lokalnih saradnika iz vremena njemačkog angažovanja u Avganistanu„Ko će ubuduće vjerovati obećanju jedne države koja svojim civilnim pomagačima garantuje bezbjednost, i onda ih odjednom ostavi na cjedilu“, piše Dajtelhof.