Zoran Arbutina (priredio izbor iz štampe)  [ DW ]

08. 07. 2025. 11:58

Mediji na njemačkom: „500.000 Hrvata slavi fašizam“

Na početku svog osvrta na koncert na hipodromu u Zagrebu, objavljenog pod naslovom „Stotine hiljada uzvikuju fašističke parole“, list Noje cirher cajtung napominje da je Tompson koncert otvorio pozdravom „Hvaljen Isus i Marija“ i porukom da Evropa treba da se vrati svojim hrišćanskim korijenima kako bi Hrvatska ponovo bila snažna. On „svojim obožavaocima prenosi poruku da pripadaju velikoj naciji“ i predstavlja se istovremeno „i kao provokator i kao narodni heroj“.

Švajcarski list potom napominje da je ’Za dom spremni’ „pozdrav fašističke ustaške organizacije, koja je tokom Drugog svjetskog rata u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini uspostavila marionetsku državu pod nacističkom Njemačkom“, te da su i u subotu „stotine hiljada ljudi uzvikivale bez oklijevanja taj fašistički pozdrav“.

Autor podsjeća da ta fraza među manjinama u Hrvatskoj i dalje izaziva strah, te da su tokom Drugog svjetskog rata, pod ustaškom vlašću, masovno ubijani Jevreji, Srbi i Romi. „To sigurno nije bilo nepoznato ne samo Tompsonu, već i brojnim poznatim osobama iz svijeta politike i fudbala koje su bile prisutne na koncertu. Ali, to kao da nikome nije smetalo. Čak je i konzervativni premijer Andrej Plenković sa svojom djecom posjetio Tompsona na generalnoj probi. Koncerti čovjeka koji se nazvao po američkoj automatskoj puški (Thompson) bili su tokom rata (1991-1995) rituali kolektivnog jačanja identiteta – i to su ostali do danas“, navodi se u tekstu.

Hrišćanski nacionalizam

Potom se podsjeća da su, zbog veličanja fašizma, Tompsonu posljednjih godina bili zabranjivani koncerti u Švajcarskoj, Njemačkoj, Austriji, Holandiji, Bosni i Hercegovini i Sloveniji.

Na kraju autor zaključuje da Tompson kanališe nacionalni osjećaj i pojačava ga, te da se tu radi o obliku hrišćanskog nacionalizma. „Kod Tompsona su uvijek prisutni oni Dobri: porodica, hrvatski narod, Bog, Marija. I oni Zli: komunisti i izdajnici hrvatskog naroda. Tokom koncerta u subotu, svjetlosni dronovi su na noćnom nebu iscrtali krst i sliku Marije, Isusove majke – hrvatski nacionalizam usko je povezan s iskrivljenim oblikom katoličanstva.“

Tompson je predstavnik onog hrišćanskog nacionalizma koji je kao politički pokret postao poznat naročito u SAD oko Donalda Trampa. Radi se o vjeri u nadmoć nad nehrišćanima, ideji da se pripada „izabranom narodu“, pokušaju ukidanja odvojenosti Crkve i države, te podršci tradicionalnim rodnim ulogama“, zaključuje se u tekstu Noje cirher cajtunbg.

„Nezamislivo u Njemačkoj“

I autor osvrta u listu Berliner cajtung je alarmiran: njegov tekst nosi naslov: 500.000 Hrvata slavi fašizam, a podnaslov: Koncert ultranacionalističkog pevača Tompsona baca uznemirujuće svjetlo na stanje u zemlji.

Nakon objašnjenja porijekla pozdrava ’Za dom – spremni’, autor povlači paralelu sa Njemačkom: „Zamislimo samo na trenutak da se pola miliona ljudi u Berlinu okupi na koncertu desničarskog roka i kolektivno uzvikuje ’Sieg Heil’. To je nezamislivo u Njemačkoj. U Hrvatskoj, međutim, fašistički pozdrav ’Za dom spremni’ iz mase se glasno skandira.“ Pritom je, smatra autor, „posebno uznemirujući bio velik procenat mladih među posjetiocima koncerta – generacije koja ratove devedesetih nije doživjela i poznaje ih samo iz udžbenika, a koja se očigledno poistovećuje s ratobornim porukama pjevača“.

Kult Tompsona, navodi se dalje, nije nikakva subkultura u Hrvatskoj – to pokazuje ne samo veliki broj posjetilaca koncerta, već i činjenica da ga politička i sportska elita zemlje rado prisvaja. Fudbalska reprezentacija i drugi sportisti redovno slave svoje uspjehe uz njegove pjesme, političari svih stranaka puštaju njegove pjesme tokom predizbornih kampanja, a iz barova na jadranskim plažama Tompsonova muzika odjekuje svake sezone.

Romanitizacija fašizma

„Hrvatska je izgradila jednu heroiziranu verziju istorije, u kojoj se ratni zločini umanjuju, a fašistički elementi romantizuju. Sa svakim stihom koji Tompson otpjeva, ta selektivna kultura sjećanja sve glasnije odjekuje večernjim nebom Zagreba i čitavim hrvatskim društvom. Čini se da plavetnilo Jadrana prekriva mnogo toga. I ono što u unutrašnjosti zemlje vri“, upozorava se na kraju teksta.

Odgovornost za to autor, međutim, vidi i u pasivnosti Evropske unije. „Onaj ko ozbiljno shvata zajednicu evropskih vrijednosti, ne smije da ćuti pred ovakvim kulturnim uljepšavanjem prošlosti. Jer, kada se pola miliona ljudi okupi kako bi slavilo pjevača koji otvoreno koketira s fašističkim simbolima, onda više nije riječ samo o muzici. Riječ je o neuspjehu Evropske unije da jasno povuče granice prema fašizmu“, smatra autor opširne analize Tompsonovog koncerta u listu Berliner cajtung.