Boris Rabrenović (priredio izbor iz štampe)  [ DW ]

04. 07. 2025. 11:41

Njemački list: Tamna strana srpskog studentskog pokreta

Najnoviji vrhunac protesta koji u Srbiji traju već mjesecima protiv vladavine autokrate Aleksandra Vučića, 28. juna, privukao je pažnju i u inostranstvu, piše njemački list. „Oko 140.000 ljudi u Beogradu zatražilo je nove izbore. Taj broj nije doduše dostigao onaj sa skupa 15. marta, kada je studentski pokret uspio da mobiliše više od 300.000 građana iz cijele zemlje. Ipak, pokazao je da protesti protiv šefa države i više od pola godine nakon početka u novembru 2024. godine, nisu izgubili snagu.“

Međutim, okupljanje 28. juna ukazalo je i na jedan, za čitav Balkan zabrinjavajući razvoj, ocjenjuje autor članka, novinar Mihael Martens. „Taj trend se već neko vrijeme nazire, ali ga inostranstvo jedva primjećuje: u studentskom pokretu, koji i dalje predstavlja glavnu pokretačku snagu protesta, prevlast je odnio velikosrpski nacionalizam koji podsjeća na rane godine vladavine srpskog ratnog huškača Slobodana Miloševića početkom devedesetih.“

Prema mišljenju autora, to je već pokazala lista govornika koje su studenti izabrali za skup: „Nacionalisti i relativizatori ratnih zločina nadmetali su se u širenju velikosrpskih parola. Voditeljka koju su izabrali studenti, nije zaostajala za njima. Samo je rektor Beogradskog univerziteta govorio umjerenim tonom, ali je ostao izuzetak. Kod ostalih govornika se sticao utisak da im nije stalo do prvobitnog cilja protestnog pokreta – dakle, do obnove demokratije i vladavine prava u Srbiji – već do pokretanje novih ratova protiv Kosova ili Bosne.“

Kodne riječi velikosrpske ideologije

Frankfurter algemajne cajtung dalje piše da je skup otvorio student koji je „histerično urlao i vrištao“, a koji se već više puta pojavljivao kao govornik pokreta. „U kvazibiblijskom govoru govorio je mnogo o Bogu, Srbima i Kosovskoj bici protiv Osmanlija 28. juna 1389. godine. Taj datum, koji se u Srbiji slavi kao ’Vidovdan’, dan svetog Vida, u srpskom nacionalizmu ima mitski naboj i koristi se kao univerzalno oružje. To što su studenti upravo taj dan izabrali za okupljanje, nagovještavalo je nešto loše. I te slutnje su se obistinile. 28. jun je u ’našoj voljenoj otadžbini’ dan ’kada molitve i krv postaju jedno’, vikao je predstavnik studenata u mikrofon. Nakon obilne retorike o ’krvi i tlu’ i slavnim precima koji su dali život za srpsku otadžbinu, student je pročitao tekst Nikolaja Velimirovića, nacionalističkog srpsko-pravoslavnog sveštenika i obožavaoca Hitlera, koji je umro 1956. i u kojem je opet bilo mnogo govora o kostima, precima i otadžbini.“

Onaj ko je vjerovao da se u uvodnom govoru radilo o izuzetku ili o jednoj vrsti pragmatičnog ustupka studenata jakom nacionalističkom dijelu srpskog društva, taj se prevario, ocjenjuje njemački novinar. „Jer, tako se i nastavilo. Jedan profesor književnosti, koji je nedavno pohvalio (literarno ni osrednju) poeziju Radovana Karadžića, ratnog zločinca bosanskih Srba osuđenog na doživotni zatvor, u pseudo-istorijskom govoru pozvao je publiku da ne zaboravi ni Srbe na Kosovu, ni u Republici Srpskoj u Bosni, u Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji. Radi se, kako je rekao, o ’slobodi srpskog naroda van Srbije’ i o ’borbi za srpski integralizam’. To su kodne riječi za velikosrpsku ideologiju u čije ime su srpski počinioci devedesetih godina prvo u Hrvatskoj, zatim u Bosni i konačno na Kosovu počinili zločine kao što je genocid u Srebrenici.“

To što govor profesora ne samo da se održan, već je od publike i oduševljeno pozdravljen, moglo je kod gledalaca koji su prenos pratili putem interneta, iz mjesta kao što su Vukovar, Sarajevo ili Priština, da probudi neprijatna sjećanja, ocjenjuje Frankfurter algemajne cajtung. „Jer, kad se u prošlosti u velikosrpskoj ideologiji govorilo o kostima predaka i o tome da je Srbija svuda tamo gdje su Srbi sahranjeni, rezultat je najčešće bio da su kosti nesrpskih žrtava završavale u masovnim grobnicama širom Balkana.“

Preticanje Vučića zdesna

„Naravno, ne misle svi studenti isto kao govornici na najnovijem protestu. Možda su čak u većini oni studenti kojima je sve izraženiji velikosrpsko-nacionalistički ton protestnog pokreta protiv Vučićeve nedemokratske vladavine odbojan. Ali, ako se ne distanciraju od nacionalističkih ispada poput onih na Vidovdan, čuje se samo ona druga, mračna strana Srbije“, ocjenjuje autor i zaključuje:

„Nesumnjivo: ako bi došlo do distanciranja, protestni pokret bi se raspao na najmanje dva dijela. Brojčano bi tada bio oslabljen. Ali, njegov zahtjev za demokratijom i vladavinom prava bio bi ojačan. Trenutno studenti pokušavaju da srpski nacionalizam ne prepuste Vučiću i da ga preteknu zdesna. Ali, čak i brza traka pogrešnog puta i dalje ostaje – pogrešan put. Vučićeva vlast se neće uzdrmati nacionalističkim cirkusima i velikosrpskim floskulama. U toj disciplini niko ne može da mu parira. To što se ipak pokušava, pokazuje i to da Vučić predstavlja samo vidljivi izraz jedne nacionalističke zablude, čiji su uzroci dublji.“