Žanet Cvink  [ DW ]

04. 07. 2025. 07:28

Šta znamo o 1.800 buradi s nuklearnim otpadom u Atlantiku?

Daleko od očiju, daleko od srca – to je bio moto koji se koristio za bacanje radioaktivnog otpada u okean. Istraživači su sada otkrili više od 1.800 buradi s radioaktivnim otpadom u sjeveroistočnom Atlantiku. Radioaktivna burad bacana su u okean između 1950-ih i 1980-ih razne evropske zemlje, uključujući Veliku Britaniju, Belgiju, Holandiju, Švajcarsku i Njemačku. To je bilo najjeftinije i najjednostavnije rešenje za zbrinjavanje radioaktivnog otpada iz nuklearne industrije i istraživačkih laboratorija.

Tek 1993. godine odlaganje nuklearnog otpada u okean je zabranjeno. Međutim, do tada je, kako se procenjuje, samo u sjeveroistočnom Atlantiku bačeno najmanje 200.000 buradi, na dubine od 3.000 do 5.000 metara.

Evropski istraživači sada su istraživačkim brodom „L'Atalante“ otplovili na područje gdje je vjerovatno završila polovina nuklearnog otpada: zapadnoevropski bazen Atlantika, više od hiljadu kilometara zapadno od La Rošel u Francuskoj. Projekat se zove NODSSUM – Nuclear Ocean Dump Site Survey Monitoring (Monitoring istraživanja mjesta odlaganja nuklearnog otpada u okeanu).

Malo podataka o buradi s nuklearnim otpadom u Atlantiku

Međunarodni tim od 21 istraživača želi da napravi kartu svih lokacija na kojima su pronađena burad s nuklearnim otpadom. Za sada se malo zna o nuklearnom otpadu u okeanu i njegovoj tačnoj lokaciji.

„U mnogim slučajevima nedostaju informacije o stanju ili tačnoj lokaciji buradi, a podaci o vrsti i porijeklu radioaktivnog otpada često su nepotpuni ili teško dostupni“, kaže za DW Pedro Nogueira, naučnik za ekologiju ribarstva iz Instituta Tinen u Bremerhafenu. On je među istraživačima na brodu „L'Atalante“.

Od kontaminiranih laboratorijskih materijala i zaštitne odjeće, ostataka iz medicine, istraživanja i industrije, do otpada iz nuklearnih reaktora – sve je bilo tamo, kaže Nogueiri. Iako je odbačeni otpad, prema njegovim riječima, uglavnom nisko i srednje radioaktivni otpad, neke od tih materija su ipak opasne. Stroncijum-90, na primjer, može da uzrokuje tumore kostiju i leukemiju, posebno ako uđe u ljudsko tijelo. Ili cezijum-137, materija koja je ispuštena i tokom katastrofe u černobiljskom reaktoru i kojom su divlje pečurke i meso divljači još uvjek veoma kontaminirani u nekim regionima Evrope, između ostalog i u Bavarskoj u Njemačkoj.

A plutonijum, ili preciznije, plutonijum-239, takođe je bačen u Atlantik. To je najčešće proizvedeni izotop plutonijuma i ima vrijeme poluraspada veće od 24.000 godina – što znači da se tek tada njegovo zračenje smanjuje za polovinu.

Koliko radioaktivnosti izlazi u okean?

Šef projekta Patrik Šardon, nuklearni fizičar u laboratoriji Klermon Feran u Francuskoj, procjenjuje da radioaktivnost izlazi iz buradi već neko vrijeme. Burad jesu dizajnirana tako da izdrže pritisak na dubini, ali ona ne mogu da zadrže radioaktivnost, kaže on.

„Znamo da su neka burad korodirala i da su male količine radioaktivnosti otkrivene u dubokomorskim sedimentima i organizmima u blizini starih odlagališta otpada“, kaže Pedro Nogueira. „Međutim, dostupni podaci pokazuju da to predstavlja samo veoma nizak rizik za obalska područja ili ljudsko zdravlje.“ Kontinuirano praćenje, kaže on, takođe je pokazalo da je radioaktivnost u ribi i morskim plodovima znatno ispod prag za bezbjednu hranu.

Šef projekta Šardon procjenjuje da će radioaktivnost velike većine nuklearnog otpada u sjevernom Atlantiku nestati nakon otprilike 300 do 400 godina. Prema riječima tog nuklearnog fizičara, samo oko dva odsto otpada zadržaće svoju radioaktivnost znatno dulje.

Nuklearni otpad ostaće u dubokim vodama Atlantika

Burad potopljena u dubokom moru vjerojatno će tamo i ostati. Njihovo vađenje trenutnom tehnologijom bilo bi izuzetno teško i moglo bi da predstavlja značajan rizik za okolinu, objašnjava Pedro Nogueira.

Taj naučnik zato naglašava da je kontinuirano praćenje nuklearnog otpada u okeanu ključno kako bi se na vrijeme otkrile buduće promjene u radioaktivnoj kontaminaciji i potom preduzele odgovarajuće mjere.

Tim na brodu „L'Atalante“ planira da ostane na lokaciji četiri nedelje. Time će se ne samo zabilježiti lokacije i stanje u kojem je burad, već će biti uzeti i uzorci vode, tla i životinja. Ti uzorci namijenjeni su demonstraciji uticaja odbačenog nuklearnog otpada na ekosistem. Istraživači ukupno planiraju da ispitaju otprilike 200 kvadratnih kilometara morskog područja.