Boris Rabrenović (priredio izbor iz štampe)  [ DW ]

15. 05. 2025. 12:32

Berlinski list o Srbiji: Više od jednog incidenta

U tekstu pod naslovom „Više od jednog incidenta“, berlinski list Tagescajtung piše o odlasku predsjednika Srbije Aleksandra Vučića u Moskvu, 9. maja, na Dan pobjede nad nacističkom Njemačkom. Riječ je o, kako se navodi, prvoj Vučićevoj posjeti Moskvi nakon 2021. godine: „To što baš predsjednik Srbije u ovim vremenima stoji uz Putina, nije slučajnost: aktuelno srpsko fokusiranje fašističkih zločina u Drugom svjetskom ratu isključivo na ustaški pokret – hrvatski ultranacionalistički pokret – slijedi isti obrazac kao i ruska retorika ’denacifikacije’ Ukrajinaca.“

Dok Aleksandar Vučić svojim boravkom u Moskvi legitimše Putinovu retoriku, jedna grupa srpskih studenata trčala je štafetno do Brisela, gdje je 12. maja održana sjednica o aktuelnim protestima u Srbiji, podsjeća autorka članka Filine Bikhart: „Taj simbolički kontra-pokret pokazuje koliko je politička podjela u Srbiji danas duboka. Jedan studentski pokret zahtijeva suočavanje s korupcijom i nasiljem, dok vlast produbljuje autoritarne saveze.“

Berlinski list ocjenjuje da je riječ o „veoma heterogenom protestnom pokretu koji nije lišen ideoloških ambivalencija“, na kojima ima zastava sa simbolima ruske Vagnerove grupe ili klerikalno-nacionalističkih ideja. „Ipak, zahtjevi usvojeni širom zemlje na studentskim plenumima po principu većine jasno ukazuju na demokratski profil studenata. Oni su svojim štafetnim trčanjem do Brisela jasno pokazali kome se obraćaju – evropskoj zajednici.“

„Apsurdni savez“

Ideja o rusko-srpskom „bratstvu“ nije novi narativ i zauzima centralno mjesto u političkom životu Srbije najmanje od 18. vijeka, piše autorka. „Devedesetih godina, tokom ratova u Jugoslaviji, bliskost je bila strateški izabrana. Rusija je predstavljena kao moćni zaštitnik od Zapada. Godine 2008, nakon jednostranog proglašenja nezavisnosti Kosova, prorurska retorika doživjela je novi uzlet. Slogan ’Srbi i Rusi, braća zauvijek’ postao je ideološki lijepak autoritarnog, nacionalističkog pogleda na svijet.“

Kako se ocjenjuje, Srpska pravoslavna crkva (SPC) pritom igra centralnu ulogu. „Pod patrijarhom Porfirijem, koji se još 23. aprila sastao sa patrijarhom Kirilom i Putinom u Moskvi, ona se sve više povezuje s interesima nacionalne države. Njena saradnja s Moskovskom patrijaršijom ogleda se i u tome što ni danas ne priznaje 2019. osnovanu autokefalnu Ukrajinsku pravoslavnu crkvu.“

Analizirajući „Paradu pobjede“ u Moskvi, Filine Bikhart ocjenjuje da je riječ o „apsurdnom savezu“: „Pod barjakom ’antifašizma’ okupljaju se autoritarne, ultranacionalističke, klerikalno-konzervativne snage. ’Borba protiv fašizma’ postaje kulisa za sprovođenje anti-zapadnog, fašisoidnog društvenog modela. Kao što se 9. maja u Moskvi borba mnogih sovjetskih naroda protiv nacističke Njemačke nacionalizuje u ’rusku’ borbu, tako se i u Srbiji politika sjećanja sve više koristi kao sredstvo nacionalizacije prošlosti.“

„Obojena revolucija“

Tagescajtung dalje piše o ruskoj strategiji dezinformisanja, koja je, kako se ocjenjuju, efikasna i u Srbiji: „Većina srpskih tabloida, uglavnom pod kontrolom osoba bliskih vlastima, objavila je u februaru 2022. vijest o ’napadu Ukrajine na Rusiju’. I u pobjedničkom govoru 9. maja u Moskvi, upravo je ta zamjena teza centralna.“

Drugo sredstvo iz arsenala ruske dezinformacije je tzv. „obojena revolucija“, piše berlinski list: „Kao reakciju na mirne studentske proteste koji su izbili nakon što je 1. novembra 2024. pao krov željezničke stanice u Novom Sadu, srpska vladajuća partija je u januaru 2025. postavila ogromne transparente s podignutim srednjim prstom i natpisom ’Odgovor srpskog naroda na pokušaj obojene revolucije’ (..) Rusija i njeni autokratski prijatelji koriste taj narativ u mnogim postsovjetskim zemljama još od 2000-ih, kako bi diskreditovali demokratske pokrete. Revolucija ruža u Gruziji 2003. godine, Narandžasta revolucija u Ukrajini 2004. godine, Revolucija lala u Kirgistanu 2005. godine. To je jasna poruka sopstvenom stanovništvu. Ona treba da prizove scenario straha iz Ukrajine: dobićete rat ako se suprotstavite.“

Državljanstvo za agente

Berlinski list navodi da je ruska propaganda u Srbiji naročito efikasna, gdje ruski državni mediji imaju svoje ogranke, kao što su RT (Russia Today) i Sputnjik, koji su u EU odavno zabranjeni. Tagescajtung dalje piše da je Aleksandar Dugin, ruski ultranacionalistički političar i glavni ideolog Kremlja, postao omiljeni filozof srpskih novina i da je njegov srpski pandan Vladimir Kršljanin, koji je od 2022. i ponosni državljanin Rusije.

Ideološka alijansa između Srbije i Rusije dodatno je potkrijepljena politički motivisanim ekonomskim povezivanjem, piše list: „Prema portalu KRIK, 204 ruska oligarha i ratna profitera, među njima bivši agenti FSB-a, od 2022. dobilo je srpsko državljanstvo u hitnoj proceduri – i time zaobilaze sankcije EU. Jedan od njih, Ivan Sibirev, dobio je državljanstvo 14. marta 2024. od tadašnje premijerke Ane Brnabić, navodno iz ’nacionalnog interesa’. On je suvlasnik firme R-Stroy, koja gradi u razorenim ukrajinskim gradovima poput Marijupolja i od 2024. se nalazi na listi sankcija EU. Kako navodi Radio Slobodna Evropa, srpske firme su od 2022. izvezle u Rusiju robu vrednu preko 64 miliona eura, uključujući i Intel-komponente koje se koriste u ruskom oružju. Isporuke se najčešće vrše preko azijskih posrednika i zaobilaze zapadne izvozne kontrole. Srbija time, uprkos zvaničnoj ’neutralnosti’, svjesno zaobilazi sankcije i jača rusku ratnu mašineriju“, zaključuje berlinski list Tagescajtung.