Nina Verkhojzer  [ DW ]

28. 04. 2025. 06:51

SIPRI: Novi rekord globalnih vojnih izdataka

Novi rekordni iznos globalnih vojnih izdataka u protekloj godini iznosi oko 2,7 biliona američkih dolara. To je porast od 9,4 procenta u odnosu na 2023. godinu. Već deset godina vojni izdaci na međunarodnom nivou neprestano rastu. Ali nikada ranije od kraja Hladnog rata nisu tako snažno porasli u roku od jedne godine.

Više od 100 zemalja potrošilo je više na vojsku nego prethodne godine, kako se navodi u najnovijem izvještaju Stokholmskog međunarodnog instituta za istraživanje mira SIPRI. Posebno značajan bio je porast u Evropi i na Bliskom istoku – kao posljedica ratova u Ukrajini i Pojasu Gaze.

Njemačka se popela na 4. mjesto svjetske rang liste

Njemačka je značajno doprinijela razvoju u Evropi: 2024. godine vojni izdaci Njemačke povećani su treću godinu zaredom. Prema navodima SIPRI-ja, iznosili su 88,5 milijardi američkih dolara, što je 28 procenata više nego prethodne godine.

Tako je Njemačka sada na četvrtom mjestu liste zemalja sa najvišim vojnim izdacima – iza SAD, Kine i Rusije. Godine 2023. Njemačka je još bila na sedmom mjestu.

„Po prvi put od ujedinjenja, Njemačka je država sa najvišim vojnim izdacima u Zapadnoj Evropi", naglašava istraživač SIPRI-ja Lorenco Skaracato. To se može pripisati specijalnom fondu od 100 milijardi eura za Bundesver, koji je odobren 2022. godine. Tim novcem Njemačka bolje oprema svoju nedovoljno opremljenu vojsku.

I to, prema SIPRI-ju, nije kraj: „Najnovije političke odluke u Njemačkoj i mnogim drugim evropskim zemljama ukazuju na to da je Evropa ušla u fazu visokih i rastućih vojnih izdataka, koja će se vjerovatno nastaviti u doglednoj budućnosti."

Veći budžeti za odbranu širom Evrope

I mnoge druge evropske zemlje znatno su povećale svoje vojne rashode 2024. godine: Poljska je potrošila 31 odsto više nego prethodne godine i sada ulaže 4,2 procenta svog bruto domaćeg proizvoda u odbranu. To je najviša vrijednost među svim evropskim članicama NATO-a. Švedska je 2024. godine, u godini pristupanja NATO-u, investirala 34 procenta više nego prethodne godine i potrošila dvanaest milijardi američkih dolara za odbranu.

Prije svega je rat u Ukrajini, koji sada traje već tri godine, dodatno povećao izdatke za odbranu u Evropi. Pored troškova za sopstvene vojske, mnogo novca otišlo je i na vojnu pomoć Ukrajini - ukupno 60 milijardi američkih dolara. Iako je najveći dio toga došao iz SAD, evropske zemlje su takođe pružile pomoć - prije svega Njemačka sa 7,7 milijardi američkih dolara.

Sama Ukrajina je imala ubjedljivo najveće vojne izdatke na svijetu: oni su u 2024. godini iznosili 34 procenta bruto domaćeg proizvoda (BDP). Poređenja radi: u Njemačkoj su prošle godine iznosili nešto manje od dva procenta. „Svi poreski prihodi Ukrajine su u potpunosti bili upotrebljeni za vojne izdatke u 2024. godini, dok su svi nevojni socio-ekonomski rashodi finansirani stranom pomoći", navodi se u izvještaju.

Agresor Rusija je prošle godine uložila 149 milijardi dolara u svoje oružane snage, što je porast od 38 odsto u odnosu na 2023. godinu.

Nijedna zemlja ne troši više na vojsku od SAD

SAD ostaju zemlja sa ubjedljivo najvećim vojnim izdacima, koji su 2024. dodatno povećani: uložile su ukupno 997 milijardi američkih dolara u svoje oružane snage. „Značajan dio američkog budžeta za 2024. godinu bio je namijenjen modernizaciji američkih vojnih sposobnosti i američkog nuklearnog arsenala, kako bi se zadržala strateška prednost u odnosu na Rusiju i Kinu", navodi se u analizi SIPRI-ja. SAD raspolažu sa više od 5.000 nuklearnih bojevih glava i ulažu velika sredstva u postepenu modernizaciju svog arsenala.

I Kina je nastavila svoj kurs modernizacije vojske u svim oblastima do 2035. godine – sa budžetom od 314 milijardi dolara u 2024. godini. Poboljšani vojni kapaciteti uključuju, prema SIPRI-ju, „nove nevidljive borbene avione, bespilotne letjelice (UAV) i bespilotna podvodna vozila". Takođe, Kina je 2024. godine ubrzano dalje proširivala svoj nuklearni arsenal.

Opasnost od trke u naoružanju u Aziji

I druge zemlje u regionu se naoružavaju. Na primjer, Japan, čiji su vojni izdaci u 2024. godini porasli za 21 odsto na 55,3 milijarde dolara. „Velike kompanije za proizvodnju oružja u azijsko-pacifičkom regionu sve više investiraju u napredne vojne sposobnosti", ističe Nan Tijan, direktor SIPRI programa za vojne rashode i proizvodnju oružja.

S obzirom na rastuće tenzije, postoji rizik „da će ove investicije gurnuti region u opasnu spiralu trke u naoružanju". Posebno se masovno naoružavanje Kine i Severne Koreje doživljava kao prijetnja od strane drugih zemalja u regionu.

Snažan porast u Izraelu

Na Bliskom istoku se ističe Izrael, koji je 2024. povećao vojnu potrošnju za 65 odsto na 46,5 milijardi dolara. Razlog za to je bila eskalacija sukoba sa Hezbolahom, kao i rat u Pojasu Gaze koji još uvijek traje. Takođe je i Liban, u tom kontekstu, ponovo značajno povećao izdvajanja za odbranu. Zbog političke i ekonomske nestabilnosti u zemlji, to nije bio slučaj prethodnih godina.