Sanja Kljajić  [ DW ]

17. 04. 2025. 14:21

Tura do Strazbura je gotova – u planu štafeta do Brisela

Trijumfalnim dizanjem bicikala u vazduh na centralnom trgu u Strazburu srpski studenti okončali su 1.400 kilometara dugu „Turu do Strazbura“. Njih osamdesetak krenulo je na 14 dana dug put kako bi Savjet Evrope i Evropski parlament iz prve ruke informisali o svojim zahtjevima i višemjesečnoj borbi protiv korupcije u Srbiji.

Od Budimpešte do Štutgarta, u veliki evropskim gradovima, hiljade građana, mahom pripadnika srpske dijaspore, dočekivalo ih je kao heroje – uz ovacije, pištaljke i pjesmu.

Milica Marjanović s Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu kaže da su zajedništvo i istrajnost najjači utisci koje nosi s vožnje. Vjeruje da su ona i njene kolege ovom akcijom pomjerili i lične granice, ali i granice dosadašnje borbe.

„Mi smo probudili evropske medije, probudili smo ljude u Evropi, i sada vidimo i da nas obični ljudi u državama kroz koje smo prošli pozdravljaju i prepoznaju ono što radimo, i sve to stvara dodatni pritisak“, kaže ona za DW.

Nakon predavanja pisma delegaciji EP🇪🇺, studenti iz Srbije su ovako rezimirali svoje utiske. #TuraDoStrazbura pic.twitter.com/LfvAtayUEr

— DW Balkan BHS (@dw_balkan) April 16, 2025

„Tražiću razgovor s Ursulom fon der Lajen“

Studente je u Evropskom parlamentu dočekala tročlana delegacija evroposlanika koju su činili Fabijen Keler iz Francuske, Irena Joveva iz Slovenije i Gordan Bosanac iz Hrvatske.

Njima su studenti predali pismo u kome je najveći fokus bio na sumnjama da je vlast na beogradskom protestu 15. marta upotrijebila zvučni top.

„Poručili smo da Evropa ne bi trebalo da zatvara oči na ovo što se dešava“, kaže Milica Marjanović.

Evropsku uniju, kaže, ne vidi kao partnera u borbi, već kao alat koji bi ima mogao pomoći u ostvarenju zahtjeva, jer dijele iste vrijednosti.

„Ova naša borba je nešto što se apsolutno tiče svakog čovjeka na planeti zemlji, dakle sloboda govora, borba protiv korupcije, medijske slobode, i naravno, poštovanje zakona i pravda.“

Od poslanika su studenti dobili garancije da će njihovu poruku prenineti kolegama iz Evropskog parlamenta, ali i napomenu da ne bi trebalo imati prevelika očekivanja.

Poslanica Irena Joveva najavila je i da će zatražiti razgovor s predsjednicom Evropske komisije Ursulom fon der Lajen.

„Ulivaju mi nadu. Ja stvarno vjerujem u njih i to za šta se bore. To nije nikakvo miješanje u politiku Republike Srbije, nego prosto podrška vrijednostima za koje se oni bore, a to su iste vrijednosti koje bi trebalo da podrži Evropska unija“, rekla je Joveva za DW.

Poslanica Evropskog parlamenta Irena Joveva (Slovenija) zajedno sa dvoje kolega je dočekala studente iz Srbije u sali za pres-konferencije EP. Nakon što joj je uručeno pismo studenata - sa hronologijom događaja u Srbiji posle 1. novembra 2024 (pad nadstrešnice Železničke stanice… pic.twitter.com/mahgWztVEq

— DW Balkan BHS (@dw_balkan) April 16, 2025

Hoće li EU čuti studente?

Studenti su kucali na otvorena vrata, vjeruje urednik portala European Western Balkans Aleksandar Ivković. On za DW podsjeća na to da je Evropski parlament već stao na stranu studenata i uputio oštre poruke srpskim vlastima.

„Ono što je problem je što je Evropski parlament nema previše formalnih ovlašćenja kada je riječ o Srbiji i politici koju će Evropska unija voditi prema Srbiji. On ne može da donese odluku koja će pogoditi Srbiju previše direktno. To je u nadležnosti Evropske komisije i država-članica“, objašnjava Ivković.

A Evropska komisija i šefovi država, dodaje, ipak čekaju da se protesti i politički artikulišu i da se iskristališe politička alternativa predsjedniku Vučiću i Sprskoj naprednoj stranci.

„Onda bi i Evropska komisija postala glasnija u kritici i imala veći manevarski prostor da izvrši pritisak na predsjednika i trenutnu vlast. Ali, doklegod su oni jedini akteri koji drže političku moć u Srbiji, oni će težiti da ih ne guraju previše daleko od sebe“, kaže Ivković.

Labava savezništva

Studenti su se u Strazburu pismom obratili i jednom od evropskih lidera – francuskom predsjedniku Emanuelu Makronu. U pismu ukazuju na to da u Srbiji vladaju „sistemska neodgovornost, korupcija i devastacija institucija“.

„Srbiji je potrebna podrška Evrope, ali ne ona koja dolazi u obliku protokolarnih susreta i diplomatskih osmijeha. Ne tražimo sankcije, tražimo pogled istine i odgovornosti. Jer susreti s liderima koji ne prepoznaju odgovornost prema sopstvenim građanima, bez kritičkog osvrta, mogu se tumačiti kao legitimizacija autoritarnosti“, stoji u pismu.

Ali do Makrona je nedjelju dana prije studenata stigao predsjednik Srbije Aleksandar Vučić koji je podsjetio na njihovo čvrsto prijateljstvo.

„Emanuel i ja smo se vidjeli 28 puta, mi smo prijatelji, ja sam mu donio šest boca vina koje sam izabrao“, rekao je tada Vučić.

Ta su partnerstva relativno labilna, jer su prije svega zasnovana na interesima, objašnjava Aleksandar Ivković.

„Ne računajući onu kategoriju lidera koji su vrlo prijateljski nastrojeni, poput Orbana ili Fica, i koji doživljavaju Vučića kao svog političkog saveznika, ali koji su i dalje manjina unutar EU, ovi drugi odnosi mogu da se promijene vrlo brzo kada bude bilo jasno da postoji formulisana politička alternativa na drugoj strani, i to, naravno, proevropska politička alternativa“, dodaje on.

Marta Kos u Srbiju, studenti u Brisel

I dok se utisci još uvijek nisu ni slegli, sve strane već najavljuju nove akcije.

Evropska komesarka za proširenje Marta Kos trebalo bi da krajem aprila stigne u Beograd. Najava posjete dolazi zajedno s porukom da su očekivanja Evropske unije od Srbije „skoro ista“ kao ona koje mjesecima izražavaju hiljade demonstranata širom zemlje.

„Radi o poštovanju vladavine prava, borbi protiv korupcije i transparentnosti u javnim nabavkama“, rekla je Kos.

Predsjednik Vučić, pak, najavljuje da će, uprkos protivljenju lidera EU, prisustvovati obilježavanju Dana pobjede nad fašizmom u Moskvi.

Atmosfera ispred zgrade 🇪🇺Evropskog parlamenta u Strazburu gde biciklisti iz Srbije predaju svoje pismo. #TuraDoStrazbura pic.twitter.com/4fRHBr58nr

— DW Balkan BHS (@dw_balkan) April 16, 2025

U isto vrijeme, studenti se spremaju za štafetnu trku ka Briselu, u koji bi trebalo da stignu 11. maja.

„Ta akcija bi mogla da ima i veću političku težinu od biciklističke ture, jer se dolazak u Brisel poklapa sa zasijedanjem Evropskog parlamenta na kom bi mogao da se nađe i Izvještaj o napretku Srbije“, podseća Ivković.

U ovom izvještaju Evropski parlament ukazuje na ozbiljne nedostatke u ključnim oblastima, kao što su vladavina prava, pravosuđe i usklađivanje sa spoljnom politikom EU, i traži od Evropske komisije da bude jasnija i oštrija prema vlastima u Srbiji i da se braneći vrijednosti EU, dosledno bavi „nedostatkom napretka, pa čak i nazadovanjem Srbije“ u procesu evrointegracija.