Dijana Roščić (priredila izbor iz štampe)  [ DW ]

11. 02. 2025. 10:30

Nakon izbora na Kosovu: Vlada ograničenog trajanja?

„Kosovari su na parlamentarnim izborima dali isti odgovor kao i prije četiri godine: aktuelni premijer Aljbin Kurti (49) ponovo je ostvario jasnu većinu, mada je izgubio apsolutnu većinu. Jer, barem za njegove pristalice, on je garant nezavisnosti države Kosovo“, piše novinar Rudolf Grube za list Rajnfalc i dalje navodi:

„Kurtijevo Samoopredeljenje osvojilo je, prema nezvaničnim rezultatima, oko 42 odsto glasova. Tri najjače opozicione stranke zajedno imaju tek nešto više, ali su suviše podijeljene da bi formirale koaliciju.“

Autor potom piše da „Zapadne sile zamjeraju Kurtiju što blokira normalizaciju odnosa sa Srbijom: Ključno sporno pitanje ostaje Kurtijevo odbijanje da srpskim opštinama na sjeveru Kosova da bilo kakav oblik autonomije. Njegov cilj je uništenje srpskih paralelnih struktura, koje su pod direktnom kontrolom Beograda. Kurti optužuje Srbiju – ne bez osnova – da želi da anektira sjever Kosova, čime bi ugrozila opstanak Kosova kao samostalne države. Uprkos tome, EU i sada ponovo SAD pod Donaldom Trampom pojačavaju pritisak na Kurtijevu vladu. Neki analitičari smatraju da je Zapad već izolovao Kosovo, naročito nakon što je EU nedavno blokirala 150 miliona evra pomoći.“

Predsjednik regionalne sile Srbije i pouzdani veto Rusije

„S druge strane“, nastavlja autor, „iako Srbija konstantno podiže tenzije i čak raspoređuje vojne jedinice duž granice sa Kosovom, iz Brisela i Vašingtona nema ozbiljnog pritiska. Vučić, kao predsjednik regionalne sile Srbije, perfektno igra ulogu faktora stabilnosti i na taj način pomaže Zapadu da drži Balkanski region pod kontrolom.“

„Međutim, Balkan ima i strateški značaj za Rusiju, a najvažniji saveznik predsjednika Vladimira Putina u regionu upravo je Vučić. Srbija je u velikoj mjeri oslonjena na Moskvu, a ruski veto u SB UN pouzdano blokira Kosovo da se pridruži ključnim međunarodnim institucijama“, piše na kraju Rajnfalc.

Kurti se suprotstavlja raskolnom uticaju Srbije

Novnar Erih Ratfelder za berlinski Tagescajtung (TAZ) piše da je „stanovništvo Kosova velikom većinom potvrdilo vladu levičarskog premijera Aljbina Kurtija i njegovog Samoopredeljenja. Tokom izborne kampanje, Kurti je ove izbore nazvao referendumom o našoj vladi.“

Ratfelder obavještava čitaoce o novijoj istoriji navodeći da je „Kosovo je prije proglašenja nezavisnosti 2008. bilo autonomna pokrajina Republike Srbije. Nakon decenija aparthejdske politike i represije iz Beograda, Albanci su 1996. odgovorili oružanom pobunom. Posle masakara koje su počinile srpske vojne snage, NATO je 1999. odlučio da zauzda Srbiju i vazdušnim napadima je natjerao na povlačenje iz pokrajine. Do proglašenja nezavisnosti, Kosovo je bilo pod protektoratom UNMIK-a.

Ahtisarijev plan UN trebalo je da postavi osnovu za budući suživot etničkih zajednica. Više od 90 procenata kosovskog stanovništva su Albanci, a oko sedam odsto su Srbi. Srpske opštine dobile su široku autonomiju: zadržale su srpsku valutu, bolnice, škole i univerzitet u Mitrovici, koji su ostali pod upravom Srbije“.

Strah od druge „Republike Srpske“

Ratfelder koji prati i situaciju u BiH napominje: „Međutim, kada je premijer Srbije Aleksandar Vučić počeo da gradi paralelne strukture spajanjem srpskih zajednica, mnogi su se plašili srpske republike kao u Bosni, koja bi mogla da postane država u državi i podijeli ovu malu zemlju.

Od takvog raspoloženja posebno je profitirao pokret Samoopredeljenje pod Aljbinom Kurtijem i i odnjeo pobjedu na izborima 2021. Kurti je dodatno ojačao svoju političku poziciju sprovođenjem socijalnih mjera. Međutim, uticaj Srbije je ostao snažan, posebno u sjevernim zajednicama oko Mitrovice. Kurti se suprotstavio raskolnom uticaju Srbije. Zbog toga su ga tokom predizborne kampanje mnogi ocrnjivali kao nacionalistu“, završava TAZ.

Kurti pobijedio na izborima na Kosovu uprkos američkom miješanju

Sasvim drugačiji fokus je postavljen u dva članka koje je povodom izbora na Kosovu objavio Frankfurter algemajne cajtung (FAZ).

U tekstu koji potpisuje novinar Mihael Martens stoji da je „predizbornu kampanju na Kosovu obilježilo više direktnih miješanja specijalnog izaslanika Donalda Trampa, Ričarda Grenela koji je tokom Trampovog prvog mandata bio i predsjednikov specijalni predstavnik za mirovne pregovore između Kosova i Srbije. Kurti, koji je upravo započeo svoj prvi mandat kao kosovski premijer, tada se suprotstavio Grenelovim pokušajima da ubrzano pripremi istorijski sporazum između Beograda i Prištine. Namjera je bila da se Tramp pojavi kao trijumfalni posrednik u rješavanju problema koji EU nije uspjela da riješi posredujući godinama.“

Martens ističe da „Grenel nikada nije oprostio Kurtiju što je odbio brzinski sklopljen i malo održiv dogovor. Na kosovskog političara, koji je i sam poznat po tvrdoglavosti, Grenel gleda s dubokim neprijateljstvom i stalnim nepovjerenjem – što je, čini se, obostrano“.

Autor piše i da je neposredno prije izbora, „Grenel u više navrta na platformi Iks optužio Kurtija da nije pouzdan partner za Vašington i da je oduvjek bio antiamerički nastrojen. Prema njegovim riječima, i SAD i NATO su protiv Kurtija".

Koalicione kombinacije

„O mogućem ishodu predstojećih koalicionih pregovora na Kosovu ne mogu se dati ozbiljne prognoze, jer postoji previše mogućih kombinacija. Među njima je i formiranje koalicije dosadašnjih opozicionih stranaka uz isključenje Kurtija“, piše FAZ i navodi:

„Međutim, čak i ako narednih sedmica na Kosovu bude formirana vlada – bilo s Kurtijem ili bez njega – ona bi mogla imati ograničen rok trajanja.

Početkom 2026. parlament u Prištini moraće da izabere novog šefa države, jer ističe mandat Vjose Osmani. Za izbor su predviđena tri pokušaja. Ako ni treći ne uspije – bilo zbog nedostatka većine ili zbog nedovoljnog broja prisutnih poslanika – parlament će biti raspušten i raspisani novi izbori. Političke snage koje budu potisnute u opoziciju u narednim sedmicama mogle bi već za godinu dana pokušati da isprovociraju takav scenario“, piše na kraju Mihael Martens za FAZ.

Trampov destruktivni specijalni izaslanik

U komentaru za FAZ Rajnhard Vezer konstatuje da „Izbori na Kosovu daju nagovještaj opasnosti po stabilnost u Evropi usled destruktivnog ponašanja nove američke administracije“.

„Postoji mnogo razloga za kritiku kosovskog premijera Aljbina Kurtija. Njegov konfrontirajući stil dodatno otežava ionako složenu potragu za pragmatičnim rješenjima koja bi za sve strane omogućila prihvatljivo suživot Kosova i Srbije. Takođe, nije bilo politički mudro što je Kurti pred predsjedničke izbore u SAD otvoreno stao na stranu demokratskog kandidata“.

Ali, ističe autor „žestina s kojom ga napada Ričard Grenel, prevazilazi svaku razumnu mjeru. Grenelova opsesija Kurtijem potiče još iz Trampovog prvog mandata. Tada je, kao predsjednikov izaslanik za mirovne pregovore, iznjeo planove za rješavanje kosovsko-srpskog konflikta, koji nisu bili zasnovani na dubljem poznavanju regiona i koji su, sa idejom o razmjeni teritorija, nosili značajne rizike za mir na Balkanu. Kurti se tome suprotstavio na svoj karakterističan način.“

„Treći koji se smijao bio je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, koji se, radi ostanka vlasti, ne libi da raspiruje tenzije“, komentariše Rajnhard Vezer, poltički urednik Frankfurter alegemajne cajtunga.