Timoti Džons  [ DW ]

09. 01. 2025. 08:47

Žil Vern: pisac koji je inspirisao istraživanje svemira

Kada je francuski pisac Žil Vern umro 24. marta 1905. godine, let sa motorom, koji je stavio u središte svoje knjige „Robur Osvajač“ iz 1886. godine, prešao je iz fikcije u stvarnost. Samo dvije godine ranije, braća Rajt su ostvarila prvi let s ljudskom posadom u istoriji čovječanstva.

Ipak, tada je više Vernovih predviđanja o tehnologijama koje mijenjaju svijet još uvijek bilo daleko od ostvarenja. Kruženje oko Mjeseca u svemirskom brodu, kako je to opisao u svom romanu iz 1865. „Od Zemlje do Mjeseca“, izgledalo je kao daleka fantazija. Ali, to se ostvarilo 1968, samo 63 godine poslije smrti Žila Verna, s misijom Nase, Apolo 8.

Vern je sjajan po načinu na koji je živo zamišljao mogući razvoj postojeće tehnologije, a zatim je te svoje ideje ugradio u uzbudljive avanturističke priče. Ta fascinantna kombinacija činjenica i fikcije Vernove romane čini i dalje idealnim za podsticanje interesovanja za nauku i tehnologiju, uprkos svom napretku od kada su napisani. Zato su Vernove priče inspirisale čitav niz naučnika i pronalazača, a to nastavljaju da rade i danas. Evo četiri takva primjera.

Sajmon Lejk (1866-1945), konstruktor podmornica

Sajmon Lejk je bio američki pomorski arhitekta koji je dizajnirao neke od prvih podmornica za američku mornaricu. Rekao je da ga je zadužio Žil Vern, posebno njegov roman „Dvadeset hiljada milja pod morem“ (1869-1870), koji je prvi put pročitao sa 10 ili 11 godina.

Ta knjiga opisuje „Nautilus“, daleko napredniju podmornicu od onih koje su postojale kada je knjiga napisana. Lejk je bio obuzet ambicijom da izgradi podmornicu koja bi bila kao „Nautilus“ ili bi ga nadmašila po svojim osobinama.

Napravio je određeni napredak, dizajnirajući podmornicu pod nazivom „Argonaut“. Uspješno putovanje „Argonauta“ od 1.000 milja 1898. donijelo je Lejku i veliko zadovoljstvo zbog čestitke koju je telegramom uputio sam Vern.

Kasnije je Vernov unuk, Žan Žil Vern, pozvan da bude „kum“ jedne od Lejkovih, naprednijih podmornica. Ona je u čast francuskog autora čak krštena kao „Nautilus“, uoči arktičke ekspedicije 1931. godine.

Alberto Santos-Dumon (1873-1932), pionir avijacije i pronalazač

Brazilski pronalazač Alberto Santos-Dumon ne samo da je dizajnirao i napravio neke od prvih vazdušnih brodova na motorni pogon, već je i upravljao njima. Svojim dirižablom br. 6. on je 1901. godine obišao Ajfelov toranj u Parizu, što mu je donio svjetsku slavu.

Santos-Dumon nastavio je da dizajnira i konstruiše avione na pogon, kao što su jedrilice ili mahokrilci (ornitopteri). U novembru 1906. izveo je let od 220 metara na visini od šest metara u avionu „14-bis“.

U svojoj knjizi „Moji vazdušni brodovi“, Santos-Dumon je pomenuo nekoliko Vernovih djela kao inspiraciju za njegovu radoznalost prema svijetu i tehnologiji, nazivajući francuskog pisca „omiljenim autorom“ iz mladosti.

Igor Sikorski (1889-1972), pionir avijacije

Majka Igora Sikorskog, Marija Stefanovna Sikorskaja, usadila mu je ljubav prema Vernovim pričama. Taj pionir rusko-američkog vazduhoplovstva najprije se oduševio za Vernovu knjigu „Robur Osvajač“. Ona je inspirisala Sikorskog da napravi helikoptere po kojima je postao poznat.

Sikorski je prije Oktobarske revolucije u Rusiji konstruisao prvi četvoromotorni avion „Ruski vitez“ koji se smatra prvom putničkim avionom na svijetu.

Nakon prelaska u Sjedinjene Države 1919. Sikorski je takođe dizajnirao brojne avione s fiksnim krilima, ali je najpoznatiji po tome što je 1939. godine uspio da dizajnira helikopter Sikorski VS-300, a potom i Sikorski R-4, prvi masovno proizveden helikopter na svijetu.

Konstantin Edudardovič Ciolkovski (1857-1935), naučnik

Konstantin Eduardovič Ciolkovski, jedan je od pionira moderne raketne tehnike i astronautike. Naveo je Žila Verna kao osobu koja ga je inspirisala i u njemu probudila interesovanje za letove u svemir.

Ciolkovski se takođe ugledao na Verna kao pisca, objavljujući 1893. roman „Na Mjesecu“. Napisao je i mnoga filozofska i naučna djela u vezi sa svemirskim putovanjima i odnosom čovjeka sa kosmosom.

Vernovi izmišljeni prikazi svemirskih brodova koji nose lunarne putnike kao granate ispaljene iz topa nikada ne bi uspjeli u stvarnosti. Nasuprot tome, Ciolkovski je razvio teorije o principima raketnog pogona i putovanja u svemir koja su izvodljiva i važe sve do danas.

Poput Verna, i Ciolkovski je bio uvjeren da će ljudi jednoga dana krenuti dalje u Sunčev sistem. „Čovjek neće uvijek ostati na Zemlji; težnja za svjetlošću i prostorom će ga dovesti do toga da prodre preko granice atmosfere, u početku bojažljivo, ali na kraju će da osvoji cio solarni prostor“, stoji u natpisu koji je sam Ciolkovski sačinio za svoj nadgrobni spomenik.

*ovaj članak je najprije objavljen na engleskom jeziku