Timoti Ruks  [ DW ]

31. 10. 2024. 11:03

Koliko su Njemačka i SAD zaista bliski?

Odnosi između Njemačke i Sjedinjenih Američkih Država tokom mandata Donalda Trampa nisu bili najbolji. Kada je Džo Bajden preuzeo dužnost 2021. godine, obje zemlje trudile su se da obnove odnose, oslanjajući se na svoje istorijske veze, zajedničke bezbjednosne interese i vrijednosti. Ali, to nije bilo lako.

SAD su oduvjek bile izrazito kritične prema projektu gasovoda Sjeverni tok 2, koji je trebalo da gas dovodi direktno iz Rusije u Njemačku. To je bilo neuobičajeno među prijateljima. Osim toga, pritisak SAD na Njemačku da isključi kineske telekomunikacione kompanije Huavei i ZTE iz svojih 5G-mreža doveo je Njemačku u neugodnu poziciju.

Nakon toga uslijedio je katastrofalan i za evropske saveznike iznenađujući potez: povlačenje američkih jedinica iz Avganistana u avgustu 2021. godine. Odlazak Angele Merkel s dužnosti njemačke kancelarke iste godine takođe je donjeo promjene. Njen naslednik Olaf Šolc već se nekoliko puta sastao s Bajdenom i uvjek je naglašava koliko su važni dobri bilateralni odnosi.

Ali, kakvi su danas transatlantski odnosi, uoči predsjedničkih izbora u SAD? Oko kojih tema se SAD i Njemačka slažu, a gdje bi moglo da bude prostora za napredak?

Koordinisano djelovanje

Jedan od najvećih sukoba između Njemačke i bivšeg američkog predsjednika Trampa bile su nedovoljni njemački izdaci za NATO i odbranu generalno. Dugo su se Njemci opirali izdvajanju dva odsto bruto nacionalnog dohotka za vojsku.

Ali, sve se promijenilo nakon što je Rusija u februaru 2022. godine napala Ukrajinu. Tada je i Njemačka shvatila potrebu za promjenom u svojoj politici odbrane i bezbjednosti.

SAD su se pokazale kao pouzdan saveznik i najveća podrška Ukrajini, a slijedi ih Njemačka. Nekoliko dana nakon ruske invazije, Šolc je održao emotivan govor u kojem je govorio o „prekretnici“. Za Njemačku, koja je do tada u odbrambenoj politici bila pasivna, najava posebnog fonda od sto milijardi evra za Bundesver bila je značajna promjena.

Berlin je podržao razne sankcije SAD protiv Rusije i sarađivao u osjetljivim razmjenama zatvorenika.

Ruski gas više nije glavni izvor energije za Njemačku i zemlja sada uvozi tečni prirodni gas (LNG), između ostalog i iz SAD.

Vojna moć i dalekometne rakete

Što se tiče rata u Gazi, stavovi obje zemlje su slični. I jedna i druga podržavaju Izrael i ulažu velike diplomatske napore za postizanje dugoročnog primirja.

Jedna tačka neslaganja između Vašingtona i Berlina mogla bi da bude povećano vojno prisustvo SAD u Njemačkoj. Trenutno je u zemlji stacionirano više od 35.000 aktivnih pripadnika američke vojske, što je više nego u svim ostalim članicama Evropske unije zajedno.

Od početka 2026. godine, SAD planiraju da u Njemačkoj ponovo stacioniraju dalekometne rakete, prvi put od 1990-ih. Te rakete ne bi služile samo za zaštitu Njemačke, već i za zaštitu istočnih članica NATO, poput Poljske i baltičkih država. Ta odluka donjeta je bez rasprave u Bundestagu, a kritikovana je ne samo od strane ekstremne desnice i levice, već i od nekih članova vladajuće koalicije.

Ekonomski interesi

Ekonomski, dvije zemlje usko su povezane. SAD je najveći trgovinski partner Njemačke, a njemačke firme su s više od 900.000 radnih mjesta treći najveći strani poslodavac u SAD, prema podacima njemačke ambasade u Vašingtonu.

Oko 85 odsto Amerikanaca i 77 procenata Njemaca smatraju odnose između dvje zemlje dobrim, navodi se u istraživanju Pju riserč centra i Fondacije Kerber objavljenom krajem prošle godine.

Istraživanje pokazuje da većina građana u obje zemlje rastući uticaj Kine vidi kao štetan. Sedam od deset Amerikanaca smatra Kinu ozbiljnom prijetnjom za svoju ekonomiju i bezbjednost. U Njemačkoj oko polovina ispitanih Kinu smatra ekonomskom prijetnjom.

Njemačka je nedavno slijedila primjer SAD i izbacila kineske firme iz svojih 5G-mreža. Kao SAD, i Njemačka povećava svoje kapacitete za proizvodnju čipova kako bi postala manje zavisna od stranih kompanija. To se posebno odnosi na TSMC iz Tajvana, u slučaju da Kina napadne tu zemlju.

SAD bi voljele da Njemačka zauzme stroži stav prema Kini kako bi obuzdala njen ekonomski uticaj. Pritom Vašington želi da bude uzor i već je najavio nove stroge carine na kineske električne automobile. Ali, tek što je Evropska unija najavila sopstvene carine, Nemačka se povukla, u strahu od odmazde protiv sopstvene automobilske industrije.

Drugi mandat Trampa bio bi izazov

I ubuduće ne bi trebalo da budu teško pronaći zajedničke interese SAD, Njemačke i Evropske unije. S predsjednicom Kamalom Haris stvari bi vjerovatno ostale iste kao što su bile poslednje četiri godine. Njemci to opciju priželjkuju, ali njemačka vlada se priprema i za mogućnost drugačijeg ishoda izbora.

Pobjeda Trampa imala bi ozbiljne posledice za američku podršku Ukrajini i snagu američkih trupa stacioniranih u Evropi. Bivši predsjednik često je dovodio u pitanje vrijednost transatlantskih odnosa i Evropu smatrao ekonomskim konkurentom. Rezultat bi mogao a bude manje suradnje, više carina ili čak trgovinski rat.

„Tramp 2.0 značio bi još drastičniji raskol u transatlantskim odnosima nego u periodu 2017-2020“, piše Rahel Tauzendfrojnd u članku o američkim izborima objavljenom u septembru. Ona je viša naučna saradnica u trustu mozgova Njemački savjet za spoljne odnose i uvjerena je da Berlin mora da se ponudi kao koristan partner za transatlantsku bezbjednost i globalnu strategiju, bez obzira na ishod izbora, jer u velikoj mjeri zavisi od SAD kada se radi o sopstvenoj bezbjednosti.

Njemačka je u prošlosti često činila ustupke SAD kako bi stvari funkcionisale. Čini se da je ta taktika korisna za obje strane i ona se vjerovatno neće promijeniti. Jer, čak ni u bliskim prijateljstvima, partneri nisu uvjek na istom nivou.

*ovaj članak je najpre objavljen na engleskom jeziku