Jacek Lepjarc  [ DW ]

22. 07. 2024. 10:10

Njemačka i Poljska: zajednički školski udžbenik o zajedničkoj istoriji

To je glavni projekat njemačko-poljskog partnerstva: zajednički školski udžbenik „Evropa – Naša istorija“. Od 2008. godine desetine naučnika iz Poljske i Njemačke rade na tom projektu. Poslednji tom je dovršen još 2020. godine, ali, za razliku od Njemačke, u Poljskoj se ta publikacija zbog prigovora prethodne nacionalno-konzervativne vlade do sada nije mogla koristiti u nastavi. Dolaskom na vlast koalicione vlade lijevog centra Donalda Tuska, taj njemačko-poljski projekat sada je dobio novu priliku.

Prošle nedelje je Ministarstvo prosvete, na čijem je čelu liberalna političarka Barbara Novacka, konačno dalo odobrenje. To znači da više ništa ne stoji na putu za korišćenje udžbenika u poljskim školama od 5. do 8. razreda.

Multiperspektivnost i kritičko razmišljanje

To je „projekat mog života“, ističe Andžej Dusijevič, koji je u poljskoj izdavačkoj kući WSiP bio zadužen za taj projekt. „Riječ je o drugom bilateralnom udžbeniku iz istorije na svijetu. Dvije zemlje, od kojih je jedna – Poljska – bila napadnuta i razorena od strane druge – Njemačke, pokazale su da su sposobne da stvore zajednički narativ o prošlosti“, naglašava poljski istoričar Robert Traba, koji je kao šef Njemačko-poljskog povjereništva za školske udžbenike od početka pratio nastanak udžbenika.

„Multiperspektivnost“ je, prema mišljenju stručnjaka, ključna riječ. „Bilo nam je važno da pokažemo zašto određeni događaj ima vrlo različitu ulogu u Poljskoj i u Njemačkoj“, rekao je za Poljski radio Marcin Vjatr, naučni saradnik Instituta Georg-Ekert za obrazovne medije.

Uzor Francuska

Kao uzor je poslužio njemačko-francuski udžbenik iz istorije. Ali, on pokriva samo poslednja dva vijeka, dok njemačko-poljski projekat obuhvata period od antike, do današnjeg doba.

Trabina naslednica, Violeta Julkovska, pohvalila je u razgovoru za DW koncept njemačko-poljskog udžbenika istorije. „Ovaj udžbenik se odlikuje modernošću. Ne nameće učenicima načine razmišljanja, već djeluje više kao laboratorija, kao radionica koja, uz pomoć dobrog učitelja, uči istorijskom razmišljanju“, objašnjava naučnica sa Univerziteta Adam Mickijevič u Poznanju. „A istorijsko razmišljanje je kritičko razmišljanje“, naglašava Julkovska.

Dug put s mnogo prepreka

Frank-Valter Štajnmajer bio je prvi koji je javno iznjeo tu ideju. Tadašnji njemački ministar spoljnih poslova, a današnji njemački predsjednik, predložio je u jesen 2006. u govoru na Univerzitetu Vjadrina u Frankfurtu na Odri izradu zajedničkog njemačko-poljskog udžbenika iz istorije koji bi pomogao Poljacima i Njemcima da se „međusobno bolje razumiju“.

„Ovim projektom bismo mi Njemci mogli da pokažemo da smo otvoreni za poljske poglede na istoriju“, rekao je Štajnmajer. Mnogi Njemci smatrali bi velikom dobiti kada bi bolje upoznali te poglede i saznali više o poljskoj istoriji, rekao je taj političar iz SPD-a.

Dvije godine kasnije, tadašnji poljski šef diplomatije Radoslac Sikorski (Građanska platforma) prihvatio je ideju svog njemačkog kolege. Obje vlade zadužile su Njemačko-poljsku komisiju za školske udžbenike osnovanu 1972. godine, da izradi preporuke. Na osnovu tih preporuka, rad na udžbeniku započeo je 2011. Već 2016. u Berlinu je svečano predstavljen prvi tom u prisustvu oba ministra spoljnih poslova – Štajnmajera i Vitolda Vasčikovskog (PiS), naslednika Sikorskog. U godinama koje su usledile bez većih problema su objavljena još dva toma.

PiS blokira: premalo crkve, previše Berlinskog zida

Nesuglasice su se pojavile tek kod četvrtog toma, onog koji obrađuje Drugi svetski rat i posleratni period. Sadržaj se pokazao nekompatibilnim s nacionalističkom istorijskom politikom koja je igrala ključnu ulogu za vladajuću stranku Pravo i pravda (PiS). Premalo Katoličke crkve, previše Berlinskog zida na račun sindikata Solidarnost, previše kritička procjena Varšavskog ustanka iz 1944. – tako je glasilo objašnjenje.

Ekspertiza, koja je bila preduslov za odobrenje Ministarstva, bila je negativna. Prije formalnog odbijanja, koje bi značilo konačan kraj projekta, izdavač je povukao knjigu. „Željeli smo da sačekamo bolja vremena“, prisjeća se Dusijevič iz poljske izdavačke kuće WSiP.

Uporan rad na terenu

Mnogi angažovani učesnici projekta nisu htjeli da samo čekaju eventualnu promjenu vlasti. „Organizovali smo brojne konferencije i radne sastanke kako bismo upoznali nastavnike s ovim udžbenikom iz istorije“, kaže Julkovska. „Zahvaljujući tom radu na terenu, danas postoji širok krug pedagoga koji mogu odmah nakon odobrenja da počnu da rade sa knjigom“, ističe istoričarka iz Poznanja.

Iako su prva tri toma odobrena još prije nekoliko godina, poljski nastavnici do sada nisu radili s tom serijom udžbenika, jer je nedostajalo odobrenje za poslednji tom. Sada, kada je kompletna serija na zvaničnom spisku Ministarstva prosvete, autori očekuju veće interesovanje u Poljskoj. Odluka o korišćenju njemačko-poljskih udžbenika ipak ostaje na nastavnicima.

Njemačka strana takođe ima još mnogo posla, iako je do kraja prošle godine prodato oko 30.000 primeraka. U Bavarskoj se, na primjer, njemačko-poljski udžbenik ne koristi zbog nedostatka regionalnih aspekata.

Ali, čini se da zajednički udžbenik iz istorije neće ostati jedinstvena njemačko-poljska uspješna priča. U Ukrajini, Litvaniji i na Zapadnom Balkanu već postoji interesovanje za takav projekat.

*ovaj članak je najpre objavljen na nemačkom jeziku