David El  [ DW ]

21. 05. 2024. 09:39

Španija i Irska vode diplomatsku ofanzivu za priznanje Palestine

Na diplomatskom nivou ovaj maj će vjerovatno ući u palestinsku istoriju kao izuzetno uspješan mjesec. Generalna skupština UN je Palestincima dodijelila dodatna prava unutar UN. Samo im nedostaje pravo glasa kako bi postali punopravni članovi.

Sada predstoji dalje jačanje statusa palestinskih diplomata na međunarodnoj sceni.

Pet evropskih zemalja je za zvanično priznanje Palestine kao suverene države. Riječ je o solidarnosti sa civilnim stanovništvom u Pojasu Gaze, ali i pozicioniranjem u korist rješenja u vidu dvije države u bliskoistočnom sukobu.

Desničarska vlada Benjamina Netanjahua, za kojeg Međunarodni sud sada traži i nalog za hapšenje, sve oštrije se protivi rješenju sa dvije države.

Nakon terorističkog napada Hamasa na Izrael, premijer Netanjahu proglasio je za cilj uništenje militantnog Hamasa koji vlada Pojasom Gaze. Najavljena je izraelska kontrola nad palestinskim teritorijama.

No, Izrael je pod sve većim međunarodnim pritiskom zbog smrtonosne vojne akcije, u kojoj je prema palestinskim podacima već ubijeno više od 35.000 ljudi, te zbog katastrofalne humanitarne situacije u Pojasu Gaze.

Španija: Iskren posrednik na Bliskom istoku?

Posebno Španija i Irska žele dodatno da povećaju pritisak priznavanjem Palestine. Španski premijer Pedro Sančez, prema posljednjim najavama, u sredu (22. maj) namjerava da saopšti datum kada će Madrid priznati Palestinu.

Sančez je vodio brojne razgovore s evropskim partnerima o tome posljednjih mjeseci. Izvori kažu da je pitanje pokretao najprije na nivou Evropske unije.

Zbog odbijanja Njemačke i drugih država, on je umjesto toga formirao svojevrsnu koaliciju voljnih u kojoj su Irska, Slovenija i druge države.

Španija ima dobre odnose s mnogim arapskim državama, posebno onima u regionu Magreba, kao i s Turskom. Te je veze dijelom održavala još od Frankove diktature (1939-1975), a u godinama nakon Drugog svjetskog rata te su zemlje štitile Španiju od ekonomske i političke izolacije između Zapada i Istočnog bloka.

Nakon završetka diktature 1975. godine, Španija je uspostavila ekonomske odnose s Izraelom, a diplomatske 1986. godine.

U godinama koje su uslijedile, Španija je stekla poziciju cijenjenog posrednika između jevrejske države i arapskog svijeta. Bliskoistočna konferencija u Madridu 1991. smatra se početkom mirovnog procesa koji je okončao dogovorom u Oslu između Palestinaca i Izraela.

Irska: Solidarnost zbog sopstvene istorije

Irska je takođe glasno podržavala Palestince od prvih dana sadašnjeg rata u Gazi. Prema posljednjim najavama, vlasti u Dablinu još tokom maja namjeravaju da priznaju Palestinu.

Kada je sredinom aprila inaugurisan novi premijer Sajmon Haris, španski premijer Sančez je bio njegov prvi državni gost u Dablinu. Oöito se pričalo o zajedničkom nastupu prema palestinskom pitanju.

Irska vlada se hvali da je zagovarala dvodržavno rješenje s potpuno suverenom palestinskom državom još od 1980, duže od bilo koje druge zemlje EU.

U Irskoj se snažna identifikacija s Palestinom može objasniti istorijom. Počinje s funkcionerom britanske vlade Arturom Balfurom, koji je bio odgovoran za Irsku, koju je Velika Britanija kolonizovala u kasnom 19. vijeku i uskratila joj samoupravu.

Godine 1917, u međuvremenu britanski ministar spoljnih poslova, izdao je takozvanu Balfurovu deklaraciju, u kojoj se u ime svoje vlade založio za jevrejsku domovinu u Palestini, koja je tada bila pod osmanskom kontrolom.

Nakon što je to područje nedugo zatim postalo britanski protektorat, tamo je služila većina čuvara reda koji su se prethodno brutalno borili protiv irskih pobunjenika kao paravojska Black and Tans.

Povećanje broja Jevreja na Bliskom istoku naseljenom pretežno muslimanima, u katoličkoj Irskoj upoređivan je s naseljavanjem britanskih protestanata na sjeveru ostrva.

Neki Irci povezuju sukob, koji je iz toga proizašao u Sjevernoj Irskoj, sa sukobom na Bliskom istoku.

Podrška iz Slovenije, Malte i Norveške

Španska lijeva vlada i irska vlada desnog centra podržavaju jedna drugu uprkos političkim razlikama. Kako bi zajedničkom koraku dali veću težinu, privukli su druge države.

Slovenija je pokrenula proceduru priznanja, a glasanje u parlamentu bi trebalo da se odigra najkasnije 13. juna. Slično se razmišlja na Malti.

U aprilu se u Savjetu bezbjednosti UN već glasalo za palestinsko punopravno članstvo u UN, što je na kraju propalo zbog veta SAD.

Članica NATO Norveška, koja je blisko povezana s EU, razmišlja o priznanju „tokom proljeća“. Oslo se nada da će ovaj potez rezultirati politički jedinstvenom palestinskom državom umjesto „državom Hamasa“.

Različite pozicije unutar Evrope

Unutar EU palestinsku su državu do sada priznale prije svih države srednje i istočne Evrope.

Za njih to priznanje seže u socijalističku prošlost, u kojoj je postojala ideološka bliskost s vođom Palestinske oslobodilačke organizacije Jaserom Arafatom.

Neke od zemalja, posebno Češka i Mađarska, sada prije slove kao podržavaoci Izraela, iako održavaju pune diplomatske odnose s Palestincima.

Prva i jedina zemlja koja je priznala palestinsku državu nakon ulaska u EU bila je Švedska koja je to učinila 2014.

Hoće li se špansko-irska koalicija još povećati je otvoreno pitanje. U Belgiji se vlada bori s tijesnim vremenskim okvirom. Nakon promjene vlasti, Portugalija je za sada odustala od tog poteza.

Druge države, poput Njemačke, održavaju veze s Palestinskim autonomnim vlastima, ali Palestinu kao državu žele da priznaju tek kada i ako to Izrael učini.

Takav korak se smatra isključenim sve dok je Hamas, kojeg brojne države, uključujući Njemačku, EU i SAD, svrstavaju u terorističke organizacije, politički faktor moći na palestinskom području.

Inače, velika većina svijeta nema nikakvih dilema oko priznanja – 143 članice UN priznaju Palestinu.

Od bivših republika Jugoslavije, Palestinu priznaju Srbija, BiH i Crna Gora.