Žanet Cvink  [ DW ]

07. 12. 2022. 15:19

Šta je biodiverzitet i zašto je važan?

Biodiverzitet, bioraznolikost ili biološka raznovrsnost je pojam koji se koristi za označavanje raznolikosti svih bića na Zemlji, odnosno cijeli eko-sistem. U ta bića se ubrajaju i životinje, biljke, gljive… i mikroorganizmi u zemljištu. Postoje različiti ekosistemi, na primjer na Antarktiku, u tropskim prašumama, u Sahari, u prašumama centralne Evrope u kojima dominira bukva, ili u raznim morskim ili priobalnim regionima širom svijeta.

prčitajte još: Svjetski inventar ugroženih vrsta

Ti životni prostori pružaju nama ljudima mnogo toga neophodnog za život, kao što su voda, hrana, čist vazduh ili lijekovi. Ekosistemi su povezani ciklusi lančanih reakcija, u okviru kojih se „proizvode" pomenute stvari – a svaka promjena u jednom dijelu ekosistema rezultira promjenama u ponašanju cjelokupnog sistema. Ako neka vrsta izumre, onda se u najgorem slučaju može desiti da bukvalno nestanu i „proizvodi" ili „usluge" za koje su te vrste odgovorne u prirodi.

Zavisnost od prirode

Drugim riječima, bez algi ili drveća - nema kiseonika. Bez insekata koji oprašuju biljke, teško da bi mi mogli bilo šta da uberemo ili požnjemo. Više od dvije trećine svih ratarskih usjeva, među kojima su i razne vrste voća, povrća, ali i kakao ili kafa, zavisi od prirodnih oprašivača, na primjer insekata. A trenutno je ugrožen opstanak oko trećine svih vrsta insekata na Zemlji, prijeti im izumiranje.

Iako mi ljudi ne možemo da preživimo bez ovih usluga koje pruža priroda, generalno smatramo da je sasvim normalno da priroda postoji i da se te usluge podrazumijevaju, kaže Dejv Hol, stručnjak za ekološku genetiku, koji je sa timom napravio je studiju za Conservation International.

Sudeći po toj studiji, do 70 odsto svjetskih usjeva, odnosno plodova iz prirode, direktno ili indirektno zavisi od netaknutih poldera i mangrova, između ostalog i zbog toga što ova vlažna područja štite biljke od poplava.

Ugrožena raznolikost vrsta

Savjet UN za biodiverzitet (IPBES) procjenjuje da na Zemlji postoji najmanje osam miliona vrsta i da bi do 2030. do milion vrsta moglo da nestane. Zauvijek. Već u ovom trenutku razmjere gubitaka u pogledu raznovrsnosti vrsta su ogromne. Otprilike svakih deset minuta neka vrsta zauvjiek nestane. Prema naučnicima, trenutno se nalazimo u šestom globalnom ciklusu masovnog izumiranja vrsta.

Samo u Njemačkoj, broj letećih insekata opao je za tri četvrtine između 2008. i 2017. Prema IPBES-u, broj divljih sisara je smanjen za 82%. Broj životinja i biljaka koje žive u slatkovodnim područjima u proteklih 50 godina smanjen je za 83 odsto na cijeloj Zemlji, a u Centralnoj i Južnoj Americi je smanjen čak za 94 odsto, pokazalo je istraživanje ekološke organizacije WWF.

Čovjek odgovoran za izumiranje vrsta

Naučnici su jednoglasni u ocjeni da je stopa izumiranja vrsta danas i do 100 puta veća nego što bi bila - da na taj proces nije bilo uticaja čoveka. Kao razloge navode poljoprivredu, krčenje šuma, prekomjerni ribolov ili trovanje prirode širenjem invazivnih vrsta od strane čovječanstva.

Elizabet Maruma Mrema, izvršni sekretar UN konvencije o biološkoj raznovrsnosti (CBD), kaže za DW sasvim jasno: „Ljudska aktivnost je prouzrokovala pogoršanje situacije u kojoj se nalazi 97 odsto globalnog biodiverziteta."

Brojke sa kojima ona barata su zastrašujuće. Trenutno je 75 odsto poljoprivrednog zemljišta degradirano, baš kao i 66 odsto površine okeana, 58 odsto močvara je ugroženo ili je već nestalo, a polovina svih koralnih grebena je već izumrla. Mrema naglašava da ove brojke ne uključuju količinu plastičnog otpada koja se nalazi na površini Zemlje, odnosno u morima i okeanima širom svijeta.

Opasnost za Zemlju i čovjeka

„Sve veći gubitak našeg prirodnog kapitala najveća je opasnost za čitavo čovječanstvo", upozorava Klement Tokner, generalni direktor njemačkog društva Senkenberg i profesor nauka o ekološkim sistemima: „Jednom kada se izgubi, izgubljeno je zauvijek.

Kada iz ekosistema nestane neka vrsta, on ne kolabira odmah, već se mijenja. „Što se više smanjuje broj vrsta, tim je sistem podložniji poremećajima", objašnjava Andrea Perino iz Njemačkog centra za integrativna istraživanja biodiverziteta (iDiv) Univerziteta Hale-Jena-Lajpcig. Kao i kod klime, u ekosistemu postoje trenuci kada se cijeli sistem mijenja, kritični trenuci poslije kojih više nije moguće vratiti pređašnje stanje. U tim trenucima počinje nezaustavljiv razvoj, kaže Dejv Hol.

Jedan primjer za to je amazonska prašuma. Poslije ekstremne sječe šuma, preostale djelove prašume je sve teže oporaviti. A to onda povećava rizik da će izumrijeti cijela prašuma. A tropske prašume poput Amazona su dom za oko dvije trećine svih vrsta koje poznajemo u svijetu, one su izuzetno važne za svjetsku klimu.

Bez značajnih kontramjera za zaustavljanje gubitka biodiverziteta, prirodni preduslovi za život ljudske vrste će nestati neviđenom brzinom, a to može imati dugoročne posljedice po sve oblasti života.

50 odsto globalnog BDP-a direktno zavisi od prirode, kaže Mrema. „Mi uništavamo prirodu, iako od nje zavise naši prihodi, naša hrana, naše zdravlje, vazduh koji udišemo."

Pratite nas i na Fejsbuku, preko Tvitera, na Jutjubu, kao i na našem nalogu na Instagramu.