P.R.

9. MAJ

Dan pobjede nad fašizmom

U svijetu se današnji dan, 9. maj, obilježava kao Dan pobjede nad fašizmom.

Naime, njemački feldmaršal Vilhelm Kajtel 1945. godine potpisao je u Berlinu završni dokument o okončanju Drugog svjetskog rata. U ime saveznika dokument su potpisali sovjetski maršal Georgij Žukov i britanski general Artur Teder.

Drugi svjetski rat bio je totalni rat, jer su u njemu bile angažovane sve ljudske snage i sva materijalna sredstva ratujućih država. U njemu je učestvovala 61 zemlja s dvije milijarde i 100 miliona stanovnika, što je tada činilo 96 odsto svjetskog stanovništva.

Borbenim dejstvima bila je zahvaćena teritorija 40 zemalja, a u sklopu ratnih oružanih snaga učestvovalo je oko 110 miliona ljudi.

U Drugom svjetskom ratu život je izgubilo oko 50 miliona ljudi, od čega gotovo 31 milion civila.

Najveći gubitak – 20 milona, ili 11,4 odsto od ukupnog stanovništva imao je Sovjetski savez, koji je podnio i najveći teret rata. U Jugoslaviji je poginulo oko 1.700.000 ljudi. Štete od ratnog razaranja procijenjene su na 260 milijardi dolara samo u Evropi, a stvarni rashodi na vođenje rata iznosili su hiljadu i 384 milijarde američkih dolara.

U Crnoj Gori stradalo 10% stanovništva

Kao dio jedinstvene jugoslovenske države, Crna Gora je u Drugom svjetskom ratu dijelila sudbinu Jugoslavije.

Kasnije izvedeni bilansi pokazali su da je u njoj tokom rata poginulo 37.000 ljudi, odnosno 10 odsto stanovništva.

Poginulo je oko 14.500 partizanskih boraca i približno toliko na strani četnika i drugih kolaboracionista. Ukupni demografski gubitak stanovništva Crne Gore u tom periodu iznosio je oko 103.000, ako se u obzir uzmu raseljeni i prosječni prirodni priraštaj.

Ratna šteta procijenjena je na 43 milijarde i 813 miliona dinara.

Zahvaljujući pobjedniku (partizanskom pokretu), Crna Gora je u Federativnu Jugoslaviju ušla s ogromnim moralnim kapitalom – najmasovnijim (Trinaestojulskim) ustankom kao fenomenom u evropskim razmjerama.

Jugoslavija je zvanično slavila 9. maj od 1965. do njenog raspada. Prva parada pobjede održana je na Bulevaru revolucije u Beogradu u prisustvu maršala Josipa Broza Tita 1965. Održavala se svakih pet godina (osim 1980. zbog Titove smti) do završne parade 1985.

Dan pobjede ili Dan Evrope

U zemljama Evropske unije (EU) poseban značaj ima Dan Evrope kao dan koji je označio prekretnicu u odnosima evropskih zemalja i otvorio put stvaranju zajednice država na tom kontinentu, dok je u Rusiji težište na proslavi Dana pobjede u Drugom svjetskom ratu.

Dan pobjede 9. maja obilježavao se u 15 republika Sovjetskog saveza nakon što je nacistička Njemačka potpisala predaju kasno uveče 8. maja 1945. (9. maja po moskovskom vremenu). Sovjetska vlada objavila je pobjedu rano 9. maja nakon ceremonije potpisivanja u Berlinu.

U svim zemljama EU Dan pobjede nad fašizmom slavi se 8. maja kao državni praznik, a ne 9. maja. S druge strane, Dan Evrope slavi se 9. maja kojim se obilježava godišnjica Šumanove deklaracije, koja predstavlja začetak EU.

Dan pobjede 9. maja danas se službeno slavi u Armeniji, Azerbajdžanu, Bjelorusiji, Bosni i Hercegovini, Bugarskoj, Crnoj Gori, Gruziji, Izraelu, Kazahstanu, Kirgistanu, Moldaviji, Mongoliji, Rusiji, Srbiji, Tadžikistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu.

Rusija 9. maja organizuje tradicionalnu vojnu paradu na Crvenom trgu u Moskvi, na kojoj prikazuje vojna dostignuća.