A.M. [ Mina ]

LEKIĆ SAOPŠTILA

"Istrajati u adekvatnom sprovođenju skrining programa"

Skrining programi najučestalijih malignih bolesti vremenom mogu dovesti do smanjenja stope mortaliteta i zdravstveni sistem mora biti istrajan u njihovom adekvatnom sprovođenju, poručila je direktorica Instituta za onkologiju Kliničkog centra (KCCG), Sanja Lekić.

U svijetu se danas obilježava 4. februar - Svjetski dan borbe protiv malignih bolesti, koje su jedan od vodećih uzročnika smrti.

Lekić je agenciji MINA kazala da Institut za javno zdravlje od 2013. godine nije ažurirao podatke registra za rak, pa zbog tolike vremenske distance nema preciznih podataka o učestalosti malignih bolesti u Crnoj Gori.

Ona je rekla da se institucije služe procjenom Globocana i internim podacima Instituta za onkologiju KCCG dobijenih na osnovu broja pacijenata prikazanih različitim konzilijumima te ustanove.

Kako je navela Lekić, prema toj procijeni, u Crnoj Gori su tokom 2020. godine registrovana oko 3.184 nova slučaja, a bilo je oko 1.765 smrtnih ishoda.

"Informacije o globalnom opterećenju rakom, koristeći procjene incidence i smrtnosti od raka GLOBOCAN 2020, govore da je u Crnoj Gori na godišnjem nivou na prvom mjestu po učestalosti karcinom pluća sa oko 443 novootkrivena slučaja", kazala je Lekić.

Nakon toga, kako je navela, slijedi karcinom dojke sa 378, kolorektalni karcinom sa 330, karcinom mokraćne bešike sa 156 i prostate sa 136 novootkrivena slučaja.

Lekić je rekla da na globalnom nivou, pa tako i u Crnoj Gori, postoji trend rasta incidence malignih bolesti.

Kako je navela, očekuje se da će globalno opterećenje rakom iznositi 28,4 miliona slučajeva 2040. godine, što je porast od 47 odsto u odnosu na 2020, s većim porastom u zemljama u tranziciji u odnosu na razvijene zbog demografskih, ali i promjena faktora rizika povezanih sa globalizacijom i porastom ekonomskog razvoja.

„Upravo iz razloga ovih predviđanja o konstantnom rastu incidence malignih bolesti tokom naredih 20 godina u obavezi smo da razvijemo održivu infrastrukturu za širenje mjera prevencije raka i pružanje zdravstvene zaštite povezane sa rakom“, rekla je Lekić.

Ona je kazala da ljekari Instituta za onkologiju imaju mogućnost da pacijente liječe po savremenim protokolima, zahvaljujući dobroj listi ljekova Fonda za zdravstveno osiguranje (FZO), koja omogućava dostupnost velikog broja inovativnih terapija, i modernim aparatima za sprovođenje zračne terapije.

Ipak, dodaje Lekić, onkologija je grana medicine koja se najbrže razvija, i medicinsko znanje iz te oblasti se udvostručava svakih 72 dana.

„Obaveza nam je da težimo i više i bolje kako bi uslovi i ishodi liječenja naših pacijenta bili što bolji. U tom pravcu nadam se i adekvatno ažuriranoj listi pozitivnih ljekova FZO u toku ove godine, kao i finalizovanju projekta centralne pripreme citostaika i nabavke nove opreme i aparata“, rekla je Lekić.

Prema njenim riječima, neophodno je da se napravi dodatni napor u pravcu primarne i sekundarne prevencije koje se, prije svega, tiču primarne zdravstvene zaštite i adekvatne informisanosti javnosti o faktorima rizika za nastanak malignih bolesti, mogućnostima prevencije i ranog otkrivanja.

„Najviše prostora za rad i poboljšanje vidim u reorganizaciji skrining programa koja je i počela tokom predhodne godine, jer je period pandemije kovidom doveo do njihove obustave, što je bio problem i u većini zemalja u svijetu zbog prioritizacije zdrstvenih potencijala tokom pandemije“, navela je Lekić.

Ona je kazala da je Crna Gora na tom polju relativno na početku i da, s obzirom na to da se benefiti skrining programa očekuju decenijama nakon njihovog početka, moraju biti istrajni u njihovom adekvatnom sprovođenju.

„Adekvatno sprovođeni skrining programi najučestalijih malignih bolesti kakve su karcinomi dojke, debelog crijeva i grlića materice, ali i karcinom pluća mogu vremenom dovesti do smanjenja mortalitetne stope od ovih bolesti upravo zbog otkrivanja bolesti u ranoj fazi kada je mogućnost izlječenja veća od 90 odsto“, istakla je Lekić.

Komentarišući ocjenu Državne revizorske institucije o neuspješno sprovedenom skrining programu za karcinom dojke, ona je rekla da su iz njihovog izvještaja javno upozati sa onim na šta su i ranije sugerisali, a to je nedovoljno pozivanje žena određene starosne grupe od timova izabranih doktora.

Lekić je istakla da je odziv pacijentkinja bio na zavidno visokom nivou, ali da je broj, odnosno pocenat pozivanih žena bio mali.

Zbog toga je, dodaje, u protekle dvije godine Institut za onkologiju uzeo direktno učešće u kampanjama za bolje informisanje javnosti o malignim bolestima i mogućnostima skrininga i ranog otkrivanja bolesti.

Lekić je kazala da je, uz revitalizaciju skrining programa početkom septembra, počela i vakcinacije protiv HPV virusa, što vidi kao jedan od najznačajnjih događaja povezanih sa javnim zdravljem u protekloj godini.

„Vakcinacija protiv HPV virusa u ranoj životnoj dobi, te redovni ginekološki pregledi u reproduktivnoj dobi mogu vremenom u potpunsti iskorijeniti prisustvo karcinoma grlića materice“, naglasila je direktorica Instituta za onkologiju.

Komentarišući najavljenju nabavku PET skenera, Lekić je kazala da je potreba za tim aparatom kao dopunskom dijagnostikom metodom, uz ostale savremene dijagnostiče aparate, neminovna i napravljeni su određeni koraci u tom pravcu sa IAEA.

Prema njenim riječima, u okviru prostornog rešenja za buduću zgradu Klinike za hematologiju postoji i rešenje za prostorije budućeg PET CT-a.

„U ovom trenutku svi pacijenti koji imaju potrebu za ovom dijagnostičkom procedurom se, na osnovu mišljenja multidisciplinarnog tima, upućuju na PET CT u ustanove sa kojima FZO ima ugovor“, rekla je Lekić.

Ona je napomenula da ta metoda ne može biti zamjena za standardne dijagnostička procedure, i da ni u kom slučaju nije primarna metoda za rano otkrivanje bolesti i nema svoje mjesto u skrinigu.

Lekić je, govoreći o nestašici ljekova za onkološke pacijente u prethodnoj godini, kazala da je to bilo ružno iskustvo, prije svega, zbog organizacionih poteškoća koje je izazivalo odgađanje terapija, a potom opterećenje i pritisak na ambulante i dnevnu bolnicu u trenutku kada ljekovi budu dostupni, i pacijenti se neodložno jave kako bi što manje kasnili sa terapijom.

„Upravo kroz takav pristup uspjeli smo da ti periodi kašnjenja budu što kraći i da ne utiču nepovoljno na ishode liječenja pacijenata“, rekla je Lekić.