L.V.

Da li su FIFA i UEFA započele fudbalski rat?

Ako tražimo priču koja najbolje oslikava tenziju između Fife, svjetskog fudbalskog tijela, i Uefe, njenog evropskog pandana, onda možemo početi anegdotom o nagradnom fondu za ovogodišnje Svjetsko klupsko prvenstvo.

Lični projekat predsjednika Fife Đanija Infantina, novo prošireno takmičenje sa 32 kluba biće održano u Sjedinjenim Američkim Državama, a Infantino ga opisuje kao „najpoželjniji trofej u klupskom fudbalu”.

Prema riječima više izvora upoznatih sa planovima Fife, koji su govorili anonimno kako bi zaštitili svoje odnose, Infantino je bio odlučan da napravi veliki efekat - a u FIFA svijetu, ništa ne pravi toliki efekat kao znaci eura. Infantino je želio da pobjednik Svjetskog klupskog prvenstva zaradi više od šampiona Lige šampiona Uefe, i da objavi cifru koja će odmah privući pažnju svijeta. Na kraju, ipak je malo zakasnio.

Pobjednik Svjetskog klupskog prvenstva, prema podacima koje je objavila FIFA, može zaraditi do 115 miliona eura. To je manje od 142 miliona eura koje je UEFA nedavno objavila da je Real Madrid zaradio osvajanjem Lige šampiona 2024. godine.

Sama ta ambicija pokazuje koliko su dvije najmoćnije fudbalske organizacije u trajnom sukobu za ekonomsku i političku kontrolu globalnog fudbala.

Ove tenzije su ponovo isplivale na površinu prošle sedmice u Paragvaju, kada je osam evropskih članova Savjeta Fife, predvođenih predsjednikom Uefe Aleksandrom Čeferinom, napustilo sjednicu FIFA Kongresa na pola sastanka. Naveli su da je razlog to što je Infantino prioritet dao sastancima sa svjetskim liderima, uključujući predsjednika SAD Donalda Trampa, u Kataru i Saudijskoj Arabiji. U Asunsion je stigao toliko kasno da je FIFA morala da odloži kongres za tri sata.

U kasnijem saopštenju, UEFA je kritikovala Infantina jer je poremetio raspored kako bi „prilagodio privatne političke interese”. Ove sedmice, ton je bio pomirljiviji. Portparol Uefe: „Cijenimo snažan i poštovanja vrijedan odnos sa Fifom, izgrađen na međusobnom povjerenju i zajedničkoj strasti prema fudbalu. Nedavni incident je bio izolovan i ne odražava našu stalnu saradnju. Ostajemo posvećeni zajedničkom radu u najboljem interesu igre”.

Ipak, kroz brojne razgovore sa akterima iz fudbala tokom protekle sedmice, isplivala je drugačija slika odnosa Fife i Uefe. Taj „snažan i poštovanja vrijedan odnos” pokazao se ranjivim i na najmanji potres.

Visoki funkcioner u evropskom fudbalu vjeruje da je prošlonedjeljni kongres bio moguća „tačka preokreta” za sport. Dodao je: „Krhko primirje, koje je postojalo iz obostranog interesa, sada je narušeno i sjeme nezadovoljstva bi moglo da proklija protiv Infantina”.

FIFA nije željela da komentariše ove navode, niti bilo što drugo iz ovog izvještaja.

Raste osjećaj unutar Evrope da FIFA pokušava da zadre u dominaciju i prihode Uefe. Dugo vremena FIFA je organizovala Svjetska prvenstva i, makar formalno, bila najmoćnija organizacija u sportu. Ali rijetko kada je imala udio u velikim klupskim takmičenjima.

Evropa je finansijski dominantna u fudbalu. UEFA ostvaruje više nego dvostruko veće prihode od FIFA-e, prije svega zahvaljujući izuzetno uspješnoj Ligi šampiona i Evropskom prvenstvu, koje se održava svake četiri godine.

Za četvorogodišnji period od 2023. do 2026. godine, koji kulminira Svjetskim prvenstvom u SAD-u, Kanadi i Meksiku, FIFA projektuje prihode od 12 milijardi eura. UEFA je samo u sezoni 2023/24 ostvarila prihod od 6,8 milijardi eura. Četiri od posljednjih pet Svjetskih prvenstava za muškarce osvojile su evropske reprezentacije, a evropski timovi su pobijedili u 16 od posljednjih 17 finala Svjetskog klupskog prvenstva.

Otkako je Infantino postao predsjednik Fife 2016. godine, više puta je govorio o potrebi da se sport globalizuje.

Njegove pristalice tvrde da će proširenje Svjetskog prvenstva za muškarce i žene na 48 timova povećati prihode, koji se onda mogu redistribuirati članicama Fife širom svijeta. Time se omogućava razvoj fudbala u različitim regijama i više država može da učestvuje na najvećem događaju.

Širenjem Fifinih interesa na klupski fudbal, Infantino umanjuje zavisnost organizacije od muškog Svjetskog prvenstva, koje donosi najveći dio prihoda. On često ističe primjedbu koju dijele i brojni navijači - da je u vrhu svjetskog fudbala uvijek isti, mali broj evropskih timova.

Na seminaru za upravljanje klubovima 2022. rekao je: „Istina je da postoji jaz između nekoliko zemalja u Evropi - ne čak cijele Evrope - i ostatka svijeta. Naš zadatak je da zatvorimo taj jaz, ne spuštanjem velikih evropskih timova, jer i oni treba da rastu, već podizanjem ostatka svijeta”.

Na površini, ovo je validan argument. Ipak, u hodnicima moći Uefe, ova priča se često vidi kao pokušaj preotimanja moći i novca, koji bi ugrozio njihove prihode i dominaciju.

U ponedjeljak je UEFA insistirala da je lični odnos između nje i Fife „vrlo dobar”, zasnovan na „otvorenoj komunikaciji i međusobnom poštovanju”, što može djelovati apsurdno svima koji su vidjeli da je gotovo pola FIFA kongresa prošlo bez evropskih delegata.

Čeferin je takođe napustio FIFA kongres u Bangkoku prošle godine, iako je njegova konfederacija imala zajedničku kandidaturu Njemačke, Belgije i Holandije za domaćinstvo Svjetskog prvenstva za žene 2027. godine. Do tada je, međutim, bilo jasno da će Brazil biti domaćin.

Evropa je dugo nezadovoljna što ne može da obezbijedi domaćinstvo muškog Svjetskog prvenstva. Od 2006. u Njemačkoj pa sve do najmanje 2042. godine (ako FIFA bude poštovala pravilo rotacije konfederacija 2038.), Evropa neće biti jedini domaćin. Turnir 2030. će, nevjerovatno, biti podijeljen između Španije, Portugala, Maroka, Argentine, Paragvaja i Urugvaja.

Sukob Čeferina i Infantina je prvi put kulminirao 2018. godine, kada je Infantino pokušao da progura dogovor sa japansko-saudijskim fondom SoftBank vrijedan 23 milijarde eura, kojim bi se stvorila nova globalna klupska i reprezentativna takmičenja. Navodno bi svako svjetsko klupsko prvenstvo po toj formuli dobilo 2,75 milijardi eura, a uvedeno bi bilo i globalno izdanje Lige nacija.

Liga nacija je prvobitno bila projekat Uefe, koja je željela da je licencira drugim konfederacijama. UEFA je brinula da bi dogovor sa SoftBankom i Fifom mogao da ugrozi Ligu šampiona, poremeti kalendar i smanji tržišni udio Uefe među sponzorima i emiterima.

UEFA je bila prva koja je ustala protiv ideje da se Svjetsko prvenstvo održava na svake dvije godine. FIFA nije zvanično podržala ideju, ali je Kongres Fife odlučio da je uzme u razmatranje.

Čeferin je tada zaprijetio bojkotom i rekao da ima podršku južnoameričke konfederacije – KONMEBOL-a. Evropa i Južna Amerika su osvojile svako Svjetsko prvenstvo za muškarce od 1930. godine, a UEFA i KONMEBOL su u aprilu 2022. čak otvorile zajedničku kancelariju u Londonu. Dio saradnje bio je i meč Finalisima – pobjednik Evropskog prvenstva protiv pobjednika Kopa Amerike.

Poruka je bila jasna: ako FIFA nastavi sa planovima koji nisu u interesu Evrope i Južne Amerike, te konfederacije će djelovati samostalno. Uspješno su odbacili ideju o dvogodišnjem Svjetskom prvenstvu, ali je KONMEBOL u posljednje vrijeme sve bliži Fifi, posebno nakon što je Brazil dobio domaćinstvo ženskog Mundijala 2027. godine. KONMEBOL sada želi da FIFA proširi turnir 2030. na 64 tima – u čast 100 godina takmičenja – i da više mečeva bude u Južnoj Americi.

Saradnja UEFA-KONMEBOL u Londonu je sada marginalizovana. Izvori kažu da je kancelarija znatno smanjena i da bi mogla uskoro biti ugašena. U Paragvaju je svečano otvorena kula sa imenom Infantina, u saradnji sa hotelima „Bourbon” i sjedištem KONMEBOL-a – kao jasan znak njihovog približavanja.

U jeku sukoba Uefe i Fife, tenzije su bile i javno vidljive. Kada je Infantino 2020. na kongresu UEFA-e predložio reviziju muškog kalendara, Čeferin je rekao: „Nijedan fudbalski administrator, ma koliki ego imao, ne treba da misli da smo mi zvijezde ovog sporta…”

Nervoza je porasla u proljeće 2021. kada se pojavila ideja o zatvorenoj Superligi, koja je trajala svega tri dana, a UEFA nikada nije zaboravila sumnju da je FIFA znala za to unaprijed - što FIFA poriče.

Prošle sedmice na kongresu Fife u Asunsionu, sve ove stare tenzije ponovo su isplivale.

UEFA je u saopštenju navela: „Svi smo mi tu da služimo fudbalu - od ulice do podijuma.”

Njihov izlazak i osuda izazvali su negativne reakcije u Fifi, a mnogi vide sličnosti između Infantina, koji je u Asunsion sletio katarskim privatnim avionom, i Čeferina, koji se privatnim avionom vozio tokom EURO 2024. Privatni avion je viđen kako napušta Asunsion ubrzo nakon što su evropski delegati napustili kongres. UEFA nije željela da komentariše da li je Čeferin napustio zemlju tim letom.

Predstavnici Uefi koji su napustili kongres bogato su nagrađeni za svoj rad u Fifi. Čeferin, kao predsjednik konfederacije i potpredsjednik FIFA Savjeta, ima pravo na godišnju neto nadoknadu od 275.000 eura. Niti UEFA niti FIFA nisu željeli da komentarišu da li Čeferin prima ovu nadoknadu.

Obojica lidera suočavaju se i sa drugim izazovima. Uvođenjem Svjetskog klupskog prvenstva, suočavaju se sa pritiscima od strane najbogatijih evropskih klubova, koje najčešće predstavlja Udruženje evropskih klubova (ECA), osim Real Madrida i Barselone.

Iako Infantino govori o globalizaciji fudbala, novo klupsko prvenstvo ponovo ide na ruku bogatim evropskim klubovima. Naknade za učešće za evropske klubove kreću se od 11,8 do 30,2 miliona eura, dok će maksimalna naknada za jedan južnoamerički tim biti 14 miliona eura. Timovi iz Sjeverne Amerike, Azije i Afrike dobiće po 8,8 miliona, a iz Okeanije 3,3 miliona eura.

Kada se tome dodaju desetine miliona eura dostupnih kroz nagradni fond – koji će najvjerovatnije otići evropskim timovima zbog njihovih većih budžeta – jasno je da će Svjetsko klupsko prvenstvo dodatno učvrstiti dominaciju istih klubova koje Infantino kritikuje.

Predsjednik Fife je ipak prošle sedmice u Asunsionu ponovo naglasio kako vjeruje da budući rast fudbala leži van Evrope. Rekao je da bi se „relativno malim ulaganjima” iz Saudijske Arabije i SAD, globalni BDP fudbala mogao povećati sa 247 milijardi eura godišnje na skoro pola triliona.

Tada bi, možda, pčele što zuje oko meda konačno bile zadovoljne.