B.Bu. [ Klix.ba ]

VIRTUELNA REALNOST

Kako video igre mogu smanjiti strah od stomatologa

Zvuk stomatoloških instrumenata, neprijatna iskustva iz prošlosti i osjećaj gubitka kontrole – sve to može učiniti i najjednostavniji odlazak kod stomatologa stresnim. Strah od stomatoloških zahvata pogađa mnoge pacijente, posebno djecu, otežavajući ne samo njima, već i stomatolozima da obave tretman na što bezbolniji i efikasniji način. Osim lijekova za smirenje i metoda poput sedacije (blage anestezije koja opušta pacijenta, ali ga ne uspavljuje potpuno), sve više se koristi virtuelna realnost. Ova tehnologija pomaže pacijentima da se osjećaju kao da su negdje drugdje – u prijatnom, digitalnom okruženju umjesto u stomatološkoj ordinaciji.

Posebno zanimljiv pristup je gejmifikacija – uključivanje igara, izazova i nagrada kako bi se pacijentima odvukla pažnja od stomatološke procedure i smanjio stres. Istraživanje koje su sproveli Univerzitet Crne Gore, Univerzitet u Kragujevcu i Univerzitet u Prištini bavilo se upravo ovim fenomenom, u saradnji sa dvije stomatološke klinike u Srbiji.

U studiji je učestvovalo 56 djece mlađe od 10 godina, kojima su zbog molarno-incizalne hipomineralizacije (MIH), četvrtog stepena, uklanjani donji prvi kutnjaci (molari).

“MIH je stanje u kojem se zubna gleđ ne razvija pravilno, što dovodi do slabih tačaka na zubima. Ovo može uzrokovati osjetljivost, estetske probleme i povećan rizik od karijesa. Na razvoj MIH-a mogu uticati različiti faktori, uključujući genetiku, sistemske bolesti tokom rasta zuba, infekcije i nutritivne deficite. MIH se dijeli na četiri stepena, u zavisnosti od jačine oštećenja. Teži oblici često zahtijevaju vađenje zuba, što može biti komplikovano zbog oslabljene strukture i može povećati nelagodnost tokom procedure”, navodi UCG.

Iz studije su isključeni pacijenti sa sistemskim bolestima, posebnim potrebama, epilepsijom, vrtoglavicama ili klaustrofobijom. Istraživanje je odobrio Etički komitet Fakulteta medicinskih nauka Univerziteta u Kragujevcu.

Istraživački protokol

Vađenje donjih kutnjaka realizovano je u u dvije faze, sa intervalom od četiri sedmice.

“Prilikom ekstrakcije jednog zuba, procedura je izvođena prema standardnom protokolu bez virtuelne realnosti, da bi se kasnije, na suprotnoj strani, zub vadio uz gejmifikacioni model sa naočarima virrtuelne realnosti”, navodi UCG.

Korišćene su Pico 4 all-in-one VR naočare sa bežičnim strimingom i preciznim kontrolerima, mase od samo 295 grama, sa elegantnim dizajnom i visokorezolutnim 4K ekranom sa zvučnim sistemom. P

rije procedure, pacijenta bi upoznali sa igrom Realm of Dream, koja omogućava istraživanje magičnog svijeta virtuelne realnosti bez naglih pokreta, pri čemu se VR kontroleri koriste kao magični alat za manipulaciju vodom.

“Bezbolan rad osiguran je u obje faze studije korišćenjem lokalne anestezije (LA) za blokadu donjeg alveolarnog živca u dozi od 2 mL anestetičkog rastvora”, navodi UCG.

Mjerenja

Za procjenu bola korišćena je Wong-Baker, skala izraza lica, koja pacijentima omogućava vizuelni prikaz nivoa bola.

“Ova skala sastoji se od šest izraza lica, pri čemu jedno lice pokazuje odsustvo bola, a drugo predstavlja najjači mogući bol. Ovaj način procjene posebno je koristan kod djece. Bol je bilježen tokom primjene anestezije i tokom samog postupka ekstrakcije zuba”, navodi UCG.

Pored toga, praćena je srčana frekvencija kako bi se procijenio fiziološki odgovor pacijenata na stres i bol tokom procedure.

“Otkucaji srca mjereni su tokom aplikacije anestezije i same ekstrakcije, korišćenjem pametnog sata sa mogućnošću kontinuiranog praćenja pulsa (Samsung Galaxy Watch). Ovaj tip mjerenja omogućava dodatne informacije o pacijentovom odgovoru na bol i stres, što stomatologu omogućava da prilagodi pristup u skladu sa fiziološkom reakcijom pacijenta”, dodaje se.

Pacijenti su, naknadno, popunjavali modifikovani upitnik zadovoljstva koji je obuhvatao pitanja o: smanjenju straha od anestezije i ekstrakcije, efikasnosti vrituelne realnosti u odvraćanju pažnje sa procedure, osjećaju nelagodnosti tokom zahvata, uživanju u iskustvu, potencijalu virtuelne realnosti u prevazilaženju straha od drugih stomatoloških procedura.

Rezultati

Rezultati studije pokazali su da je upotreba virtuelne realnosti značajno smanjila bol tokom primjene anestezije i tokom vađenja zuba.

“Pacijenti koji su koristili virtuelnu realnost imali su i niži puls tokom intervencije”, navodi UCG.

Razlike u polu nisu uticale na bol ili srčanu frekvenciju.

“Međutim, mlađi pacijenti su osjetili jači bol tokom anestezije, bez obzira na to da li su koristili virtuelnu realnost. Zanimljivo je da je ta veza bila izraženija u grupi virtuelne realnosti, dok kod tradicionalnog postupka nije bila statistički značajna”, ističe UCG.

Većina ispitanika pozitivno je ocijenila VR iskustvo

“Više od 65% pacijenata reklo je da im je VR pomogao da se manje plaše anestezije i vađenja zuba, a 75% je izjavilo da im je skrenuo misli sa procedure. Više od 90% nije osjetilo nelagodnost tokom korišćenja VR-a, dok je 80% uživalo u iskustvu i vjeruje da bi VR mogao pomoći i u drugim stomatološkim zahvatima”, dodaje se.

Rad “Assessing the effect of virtual reality gamification on anxiety and pain management during extraction of MIH-affected lower first permanent molars in pediatric patients” objavljen je u časopisu: Journal of Clinical Pediatric Dentistry 25. novembra 2024. godine. Autori rada su: Raša Mladenović (Univerzitet u Kragujevcu), Mirko Mikić (Univerzitet Crne Gore), kao i Zoran Arsić, Ivana Stošović Kalezić i Filip Đorđević sa Univerziteta u Prištini. Ovaj rad je dobio nagradu za najbolji rad u 2024. godini na Fakultetu medicinskih nauka Univerzitetu u Kragujevcu, u stomatološkoj kategoriji.