Б.Бу. [ n1 ]

UMJERENOST KAO LIJEK

Giht poznat i kao „bolest bogatih“ ljudi, značaj dijete u liječenju

Giht je poznat još iz doba starog Egipta, 2600 godina prije Nove ere. Otac medicine, Hipokrat je svoja zapažanja o gihtu napisao u obliku aforizama koji su i danas tačni. On je opisao i povezanost neumjerenog načina života i pojave gihta, pokazajući da je giht bolest bogatih ljudi.

„Giht je vrsta zapaljenja zgloba – artritisa, koji nastaje kao posljedica taloženja kristala mokraćne kiseline u zglobovima kod osoba sa povišenom koncentracijom mokraćne kiseline u krvi. Osim u zglobovima, kristali mokraćne kiseline se mogu taložiti u koži, mekim tkivima i bubrezima. Tako nastaju mali, čvrsti beličasti čvorići – tofusi u koži, ušnim školjkama, a u bubrezima kamenčići“, kaže za portal N1 dr Ksenija Božić iz Klinike za reumatologiju, Vojnomedicinske akademije.

Ona objašnjava da se, kada koncentracija mokraćne kiseline dostigne gornju vrednost njene rastvorljivosti u krvi, stvaraju fini kristali koji se talože u zglobovima.

„Imunološki sistem (ljudski odbrambeni sistem) prepoznaje kristale mokraćne kiseline kao strana tijela i počinje borbu protiv njih. Ta borba dovodi do zapaljenja zgloba i uzrok je bola, crvenila i otoka. Tako nastaje giht“, ističe naša sagovornica.

Najčešće oboljevaju muškarci u srednjim godinama
Prema njenim riječima, od gihta najčešće oboljevaju muškarci u srednjim godinama. Žene oboljevaju ređe, obično u menopauzi.

„Vrlo rijetko se giht može javiti prije 25 godine života, kada je potrebno ispitati ređe uzroke kao što su moguće urođene greške u metabolizmu ili bubrežnu slabost“, naglašava dr Božić za portal N1.

Ona navodi da većina bolesnika sa gihtom ima poremećaj u izlučivanju mokraćne kiseline putem bubrega, a oko 10 odsto ima povećano stvaranje mokraćne kiseline kao što su: povećan unos hrane bogate purinima, prekomjerna upotreba alkohola, genetske sklonosti i drugo.

„Nemaju sve osobe sa povišenim nivoom mokraćne kiseline u krvi giht. Procjenjuje se da kod 10-20 odsto od njih će ispoljiti simptomatski giht. Obično se kod ovih osoba uz prisustvo ‘pokretača’ javlja giht“, kaže naša sagovornica.

Mogući pokretači gihta su: prekomjerni unos hrane bogate purinima i/ili alkohola, dehidratacija organizma, intezivna fizička aktivnost, akutne infekcije, hiruške intervencije, povrede, upotreba nekih ljekova (diuretici, aspirin, levodopa), kod bolesnika sa malignim bolestima i na hemioterapiji, višegodišnji bubrežni bolesnici.

„Osim karakterističnog opisa tegoba bolesnika i pregleda ljekara, potrebno je odrediti koncentraciju mokraćne kiseline u krvi. Najveći broj bolesnika ima hiperurikemiju. Međutim, nije rijetko da vrijednost mokraćne kiseline u krvi kod akutnog napada gihta bude normalna, tada ne odražava njenu pravu koncentraciju u zglobu jer se već istaložila“, ističe ona.

Prema njenim riječima, savremeni ultrazvučni pregled zglobova je od velike pomoći kod postavljenja dijagnoze, jer se njime vidi naslage kristala mokraćne kiseline.

„Radi konačne dijagnoze ljekar može iglenom punkcijom oboljelog zgloba da izvuče određenu količinu tečnosti – sinovijska tečnost i pošalje je na mikroskopski pregled. Ako se pod mikroskopom vide kristali mokraćne kiseline dijagnoza gihta je sigurna“, objašnjava ona.

Kako počinje napad gihta i koliko traje
Dr Božić naglašava da se najčešće napad (atak) gihta ispoljava na jednom zglobu i to korijenu palca stopala.

„To se zove ‘podagra’ i javlja se kod tri od četiri bolesnika sa gihtom. Napad gihta obično počinje u toku noći, naglo i brzo u toku nekoliko sati. Prst postaje jako crven, otečen, bolan i topao, a koža iznad sjajna i glatka. Čak i lagan pokrivač preko prsta izaziva bol. Nagli početak tegoba ljekar naziva – akutni“, kaže sagovornica portala N1.

Najčešće napad gihta traje nekoliko dana (5-7), ređe dve nedelje, a može da prođe spontano, ukazuje ona.

„U daljem toku kako vrijeme prolazi, napadi mogu biti učestaliji, dugotrajniji, a mogu zahvatiti i veći broj zglobova. Napad gihta, osim na tipičnom mestu, može se ispoljiti i na drugim zglobovima, naročito zglobovima nogu: kolenu, skočnom zglobu, a ređe na laktovima, ručjima i prstima šaka“, navodi dr Božić.

Prvih nekoliko napada gihta obično ne dovodi do oštećenja zglobova, kaže ona i dodaje da ako su napadi gihta učestali i brojniji dovode do oštećenja hrskavice i koštanih struktura zglobova.

„Tako nastaje dugotrajni – hronični giht. Retko je istovremeno zahvaćen veći broj zglobova, što se zove poliartikularna forma gihta. Ovakav oblik se obično javlja kod osoba koje duže vrijeme boluju od gihta i nisu adekvatno liječene“, ističe ona.

Dr Božić kaže da su osnovni ciljevi liječenja gihta sprečavanje akutnih napada, normalizovanje vrijednosti mokraćne kiseline na duže staze, otkrivanje i liječenje često pridruženih bolesti (povišen krvni pritisak, šećerna bolest – diabetes mellitus, povišene masnoće u krvi – hiperlipidemija i gojaznost), sprečavanje nastanka bubrežnih kamenčića i očuvanje funkcije bubrega.

„U akutnom napadu gihta se primenjuju lekovi koji smanjuju upalu zgloba. To su u prvom redu nesteroidni antiinflamatorni lekovi (naproksen, diklofenak, indometacin, eterikoksib i drugi), kolhicin ili glukokortikoidi. Izbor lekova zavisi od težine kliničke slike, opšteg stanja bolesnika i prisustva drugih bolesti. Pored toga se primenjuju lokalne mere: mirovanje, rasterećenje zgloba kao i lokalna primena leda“, navodi doktorka.

Životne navike i dijeta
Nakon smirivanja akutnog napada gihta, potrebno je otkloniti mogući uzrok, promeniti životne navike i uvesti dijetalni režim ishrane. Ukoliko navedene mere ne dovedu do smanjivanja mokraćne kiseline u krvi ili se ponovi napad gihta, lekar uvodi u terapiju lekove koji snižavaju nivo mokraćne kiseline (alopurinol, febuksostat, probenecid), ističe sagovornica.

„Sve osobe sa hiperurikemijom i gihtom treba da se strogo pridržavaju dijetetskih preporuka i opštih mera. Pravilna ishrana je značajan korak u prevenciji gihta. U prilog tome govore činjenice da u toku Prvog i Drugog svetskog rata je pojava gihta bila retka, što se objašnjava niskim unosom hrane i sa malo proteina i purina. Nakon rata, a naročito u poslednjim dekadama, nepravilan načih ishrane doveo je do značajnog porasta broja obolelih od gihta“, ukazuje ona.

Opšte preporuke za ishranu obuhvataju: niskokaloričnu ishranu, ograničen unos namirnica bogatih purinima (od kojih nastaje mokraćna kiselina) na 200 mg dnevno, maksimalno smanjen unos namirnica bogatih prostim šećerima i alkohola.

Namirnice koje ne treba konzumirati zbog velike količine purina su: iznutrice, mesne prerađevine (paštete, naresci, salame, suhomesnati proizvodi), sardele, morski plodovi (dagnje), kavijar, skuša.

One koje treba maksimalno ograničiti su: crveno meso (jagnjetina, svinjetina, govedina, teletina), meso divljači, pastrmka, mahunasto povrće (pasulj, grašak, sočivo), pečurke, piletina, integralne žitarice.

Hrana koja je siromašna purinima i koja je dozvoljena u ishrani bolesnika sa gihtom je: obrano mleko, sir, jaja, koštunjavo voće (orasi, bademi), hleb, žitarice osim integralnih, čokolada, buter, margarin, testenina. Takođe, preporučuju se biljni proteini iz povrća (kupus, tikvica, praziluk), korenasto povrće (šargarepa, celer, cvekla, ren), agrumi, voće (jabuka, kruška, višnja, trešnja).

„U akutnom napadu gihta, treba potpuno obustaviti uzimanje purina u ishrani, uz dovoljan unos vode 2-3 litra tokom dana, uz cijeđene sokove i malo dvopeka i obranog mlijeka. Po prestanku napada polago uvoditi hranu sa niskim sadržajem purina“, savjetuje ona.

Dodaje da unos alkohola treba smanjiti, naročito piva. Gornja dozvoljena granica je 3-4 jedinice alkoholnog pića dnevno za muškarce i 2-3 jedinice za žene. Jedinica prestavlja odnos jačine i količine alkoholnog pića. Tako naprimer čaša belog ili crnog vina od 175 ml ima 2,3 jedinice, a sličnu jačinu ima krigla piva od 500 ml, objašnjava.

„Savremeni način života koji uključuje nepravilnu ishranu bogatu prerađevinama, prostim ugljenim hidratima, konzumiranje alkohola su najčešći pokretači nastanka gihta. Postoje dokazi da dijeta koja se preporučuje u gihtu, uspješno smanjuje nivo mokraćne kisjeline u krvi, kao i da smanjuje rizik od metaboličkih i kardiovaskularnih rizika. Stoga kod osoba sa hiperurikemijom i gihtom neophodno korigovati način ishrane i pridržavati se hipopurinske dijete“, navodi sagovornica portala N1.

U slučaju nastanka artritisa, savjetuju se lokalne mjere i dovoljan unos vode kojim se pospješuje izlučivanje mokraćne kiseline. Ljekovi koji smanjuju nivo mokraćne kisJeline se ne smiju uzimati na „svoju ruku”, već samo po indikaciji ljekara, upozorava dr Ksenija Božić.